|
Opracowania / Projekty \ Pomniki i tablice w Krakowie \ Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie
1.
Głaz upamiętniający bohaterów spod Monte Cassino
skwer nieopodal al. gen. Władysława Andersa
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator: Rada Dzielnicy XVI
Fundator:
Materiał: obelisk: wapień; tablica: kamień
Wymiary:
Data odsłonięcia: maj 2004 (w 60. rocznicę bitwy)
Bibliografia: "Nasz Dziennik"
|
DO GÓRY ID: 12740 A:
2.
Mogiła gen. Władysława Sikorskiego
Krypta św. Leonarda w Katedrze Wawelskiej
Pojekt sarkofagu: Małgorzata i Janusz Gawłowscy
Uwagi: Od 1981 roku czyniono starania o sprowadzenie prochów generała Sikorskiego do kraju. W dniu 16 września 1993 roku prochy generała sprowadzono do Polski i po uroczystościach pochowano w wawelskiej krypcie; było to dowodem pełnej suwerenności Polski.
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 42, 79; Encyklopedia Krakowa, s. Kronika Krakowa, s. 498; Rożek, Przewodnik, s. 340.
|
DO GÓRY ID: 13714 A:
3.
Pomnik gen. Andersa
al. 3 Maja 5, Park Jordana
Autor:
Inicjator: Towarzystwo Przyjaciół Parku im. Jordana, prezes Adam Cholewa
Fundator:
Wymiary:
Materiał: popiersie brąz, postument kamień
Data odsłonięcia: 18 maja 2007
Inskrypcja: Generał / Władysław/ Anders / 1892 – 1970
|
DO GÓRY ID: 14365 A:
4.
Pomnik gen. Sikorskiego
os. Szkolne nr 37, przed siedzibą Zespołu Szkół Mechanicznych nr 3 im. gen. Władysława Sikorskiego
Autor: Bogusz Salwiński
Inicjator: grono pedagopgiczne i uczniowie Zespoł Szkół Mechanicznych
Fundator: nauczyciele i uczniowie Zespołu Szkół Mechanicznych; odlew wykonali w czynie społecznym pracownicy Zakładu Odlewniczego Huty im. Lenina (ob. Sendzimira)
Wymiary:
Materiał: popiersie brąz, okładzina postumentu: granit
Data odsłonięcia: 1982
Inskrypcja: Generał / Władysław / Sikorski
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 216; Czapczyńska, Dokumentacja; Gąsiorowski, Kuler, s. 269; Przewodnik, s. 363. |
DO GÓRY ID: 13716 A:
5.
Pomnik gen. Władysława Sikorskiego
Kościół św. Agnieszki, Dietla 30, na dziedzińcu przed kościołem
Autor projektu: Paweł Świstak
Autor: Eugeniusz Gutkowski
Inicjator: Paweł Świstak
Fundator: Paweł Świstak
Wymiary: wysokość 300 cm
Materiał: podstawa: lastrico, postument: płyty kamienne, dwie tablice marmurowe w obramieniach i zwieńczeniu brązowym, plakietka
Data pierwszego odsłonięcia: 4 lipca 1973
Data odsłonięcia na dziedzińcu kościoła: 30 września 1990
Inskrypcja: [orzeł] / ś+p / Generał Broni / Władysław Eugeniusz / Sikorski / patriota, polityk, żołnierz / były premier / rządu polskiego na emigracji / naczelny wódz polskich / sił zbrojnych czasu wojny / bohater II wojny światowej / ur. 20 maja 1881 w Tarnopolu / zginął w katastrofie lotniczej / w Gibraltarze 4 lipca 1943 / W 30 rocznicę tragicznej / nieodżałowanej śmierci / dla narodu polskiego // Wierny jego pamięci Bojownik międzynarodowego / ruchu oporu / żołnierz Armii Krajowej [druga tablica: w języku angielskim]
[na cokole tabliczka z napisem:] Odnowiono i ponownie / postawiono staraniem Towarzystwa Pamięci Narodowej im pierwszego / Marszałka Polski / Józefa Piłsudskiego / w Krakowie VIII 1990
Uwagi: początkowo pomnik stanął w prywatnym ogrodzie Pawła Świstaka, żołnierza AK, w Zakopanem. Kilka dni później Paweł Świstak został aresztowany przez służby bezpieczeństwa PRL, pomnik zniknął, dom został skonfiskowany. Odnaleziony w 1981 r. w bazie PKS w Krakowie; uroczyście odsłonięty we wrześniu 1990. Encyklopedia Krakowa (s. 792) błędnie datuje datę odsłonięcia w kościele św. Agnieszki na 1980.
Bibliografia: Archiwum kośc. św. Agnieszki, sygn. A, 15, k. 24; sygn. H, 10; Adamczewski, Kraków, s. 216; Encyklopedia Krakowa, s. 792; Gruczyński, s. 24, 92-94; Opracowanie..., t. II; Rożek, Przewodnik, s. 374.
|
DO GÓRY ID: 13715 A:
6.
Tablica gen. Władysława Sikorskiego
pl. Sikorskiego 1
Autor: Stanisław Plęskowski
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 200 cm x 80 cm
Materiał: tablica: sjenit; popiersie w medalionie i litery: brąz
Data odsłonięcia: 1988
Inskrypcja: [płaskorzeźbiony profil gen. Sikorskiego w kole] / generał broni / Władysław / Sikorski / 20 V 1881 – 4 VII 1943 / Prezes Rady Ministrów / Rzeczypospolitej Polskiej / Naczelny Wódz Polskich / Sił Zbrojnych / W latach 1939-1943
Bibliografia: Encyklopedia Krakowa, s. 898; Gąsiorowski, Kuler 172; Inwentaryzacja, cz. III; Rożek, Przewodnik, s. 473; "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1989 nr 1.
|
DO GÓRY ID: 14433 A:
7.
Tablica ku czci generała Bronisława Ducha
os. Szkolne, XII Liceum Ogólnokształcące
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Data odsłonięcia: 1994
Uwagi: Duch Bronisław - generał, dowódca 3 DSK.
Bibliografia: "Dziennik Polski" 1994 nr 105, s. 9; Gąsiorowski, Kuler, s. 270.
|
DO GÓRY ID: 14430 A:
8.
Tablica pamięci 1 polskiej Dywizji Pancernej
ul. Dobrego Pasterza 4, kościół Pana Jezusa Dobrego Pasterza
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał:
Data odsłonięcia:
Uwagi: tablica upamiętnia żołnierzy 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka i szlak bojowy formacji — od Szkocji, gdzie powstała — przez Normandię, Holandię i Niemcy po Wilhelmshaven.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 17; Przewodnik, s. 356.
|
DO GÓRY ID: 14426 A:
9.
Tablica pamięci gen. Kazimierza Sosnkowskiego
ul. Loretańska 11, krużganki loretańskie OO.Kapucynów
Autor medalionu: Helena Łyżwa
Inicjator: Towarzystwo im. J. Piłsudskiego
Fundator: Towarzystwo im. J. Piłsudskiego
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: 29 października 1989
Inskrypcja: [popiersie gen. w kole] generał broni / Kazimierz / Sosnkowski / 1885 † 1969 / szef sztabu I Brygady / Naczelny Wódz // W dwudziestą rocznicę śmierci / Towarzystwo im. J. Piłsudskiego
Bibliografia: Rożek, Przewodnik po zabytkach Krakowa, s. 470; Kościół i klasztor Kapucynów w Krakowie, s 70.
|
DO GÓRY ID: 14434 A:
10.
Tablica pamięci gen. Klemensa Rudnickiego
ul. Dietla 30, Kościół św. Agnieszki, prawa ściana nawy
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 40 cm x 60 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: [centralnie u góry]: ś [krzyż] p / Generał Brygady / Klemens Stanisław / Rudnicki / 1897-1992 / w upamiętnieniu ostatniej drogi / i miejsca wiecznego spoczynku / Londyn – Kraków // kościół garnizonowy św. Agnieszki / sztab KOW / cmentarz Rakowicki RIP 17 X 1992 = = Krakowski / Okręg Wojskowy
Bibliografia: "Biuletyn Informacyjny" ŚZŻAK, Kraków 1992, nr 11/24.
|
DO GÓRY ID: 14432 A:
11.
Tablica pamięci gen. Ludomiła Rayskiego
ul. Długa 31, fasada kamienicy
Autor: Antoni Kostrzewa
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: romb 100 cm x 100 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 1995
Inskrypcja: [w górnym rombie portret gen. Rayskiego]; [romb lewy: ] Odznaczenia / Srebrny Krzyż / Virtuti Militari / Krzyż Niepodległości / Warszawski Krzyż Powstańczy / Czterokrotnie Krzyż Walecznych / Trzykrotnie Order Odrodzenia Polski / Mecidyiye z szablami / Żelazny półksiężyc z okuciem LIYKAT / Distinguished service order / Air Force Cross Africa Star / 1939-1945 Star / Italy Star / Trzykrotnie ranny [romb prawy:] 1912 / Związek Strzelecki / 1914 / I Brygada Legionów / 1916 - 1918 / Lotnictwo osmańskie / 1920 - Wojna polsko-bolszewicka / Wojna obronna 1939 1940 / Kampanie 1942 fińska, francuska, afrykańska, angielska / 1943 - 1945 / Polskie Siły Powietrzne / 1944 / Powstanie Warszawskie [dolny romb:] Generał brygady / Air Commodore / Pilot inż. Ludomił Rayski / Czasław 1892 - Londyn 1977 / Dowódca lotnictwa 1926 - 1939 / Twórca lotnictwa polskiego / i przemysłu lotniczego
Uwagi: gen. Ludomił Antoni Rayski (29 grudnia 1892 Kraków (Encyklopedia Krakowa) Czasław pod Krakowem (Wikipedia) —1 kwietnia 1977 Londyn) – polski pilot, inżynier, dowódca i współtwórca polskiego lotnictwa wojskowego (od 18 marca 1926 do marca 1939 szef Departamentu Lotnictwa). Członek Związku Strzeleckiego, następnie w Legionach Piłsudskiego. Po przystąpieniu Turcji do wojny, w szeregach jej wojsk jako oficer lotnictwa. Od 1919 w lotnictwie polskim: komendant Wyższej Szkoły Pilotów na Ławicy, od 1921 w IV Departamencie Żeglugi Powietrznej, od 1926 szef Departamentu Żeglugi Powietrznej, następnie zastępca szefa departamentu gen. Armanda Leveque'a. Dokonał (z Witoldem Rumbowiczem) udanego przelotu z Włoch do Polski (1920); przelotu dookoła Morza Śródziemnego (z mechanikiem, sierż. Leonardem Kubiakiem, 1925). W czasie wojny 1939 nadzorował ewakuację polskiego złota; od 1941 pilot RAF; po śmierci gen. Sikorskiego dowódca Polskich Sił Powietrznych na Środkowym Wschodzie; jako drugi pilot latał ze zrzutami dla powstańców warszawskich. Pochowany na cmentarzu w Newark, w 1993 prochy przeniesione zostały do Katedry Polowej WP w Warszawie.
Kamienica, na froncie której wmurowano tablicę, należy do rodziny Rayskich.
Na tablicy błędy: Rayski dowódcą lotnictwa był w latach 1936-1939; Order Polonia Restituta nadaje tylko raz każdą klasę. Rayski posiadał 3 klasy.
Bibliografia: Encyklopedia Krakowa, s. 977; "Dziennik Polski" 2000, nr 21.
|
DO GÓRY ID: 14431 A:
12.
Tablica pamięci gen. Władysława Andersa
ul. Św. Gertrudy 26, fasada Hotelu Royal (d. Garnizonowy)
autor:
Inicjator:
Fundator:
Materiał: brąz
Wymiary: 30 cm x 70 cm (36 x 75, Inwentaryzacja)
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: generał / Władysław / Anders / 1892-1970 / Dowódca 2 korpusu przywódca emigracji / niepodległościowej / stulecie urodzin / rodacy [po obu stronach inskrypcji znaki Korpusu]
Uwagi: gen. Władysław Anders (11 sierpnia 1892 Błonie — 12 maja 1970 Londyn).
Bibliografia: Inwentaryzacja…, cz. I;
|
DO GÓRY ID: 14429 A:
13.
Tablica pamięci Stanisława Skarżyńskiego
ul. Ułanów 31, Szkoła Podstawowa nr 128
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Materiał:
Wymiary:
Data odsłonięcia:
Uwagi: Stanisław Skarżyński (1 maja 1899 Warszawa — 26 czerwca 1942 nad Niemcami), zawodowy pułkownik Wojska Polskiego, dokonał pierwszego przelotu przez Atlantyk (1933), pierwszy obleciał dookoła Afrykę; podczas II wojny świtowej dowodził 305 Dywizjonem Bombowym Ziemi Wielkopolskiej RAF; zginął podczas lotu bojowego.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 191; Przewodnik, s. 360.
|
DO GÓRY ID: 14435 A:
14.
Tablica pamięci żołnierzy 2 Korpusu Polskiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu: Jan Sura
Inicjator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” w Krakowie
Fundator: Towarzystwo Pamięci Narodowej im. Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w Krakowie
Wymiary:
Materiał: kamień
Data odsłonięcia: 10 czerwca 1999
Inskrypcja: pamięci / żołnierzy 2 Korpusu Polskiego/ poległych i zmarłych / w walkach o Monte Cassino / Anconę i Bolonię / 1944 — 1945 // [w lewym dolnym rogu odznaka 2 Korpusu] Towarzystwo Pamięci Narodowej / im. Pierwszego Marszałka Polski / Józefa Piłsudskiego w Krakowie / Kraków, maj 1999 [w prawym dolnym rogu Krzyż pamiątkowy Monte Cassino]
Uwagi: tablicę odsłonili kapelan 2 Korpusu Polskiego O. Adam Studziński oraz mjr Tomasz Matyszewski ps. „Ćwikła”, poświęcił ks. prałat Jan Dziasek.
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja…, t. II; S. Dąbrowa Kostka, Zapomniana Rocznica.., „Zdanie”, 9 (96); „Dziennik Polski” z 12. VII 1990; (MAŁ), „Gazeta Krakowska” z 12. VII 1990; Jedyny panteon w Polsce, „Dziennik Polski” z 11 czerwca 1999; Rozmus „Buńko”, Pamięć zakuta w brązie i kamieniu, Kraków 1994, ss. 93-95; A. Wernic, Kraków upamiętnia miejsca walki i martyrologii, „Słowo Powszechne” XXXV z 30. VI 1991; Rożek M., I, 686; Sprawozdanie z obchodów 53 rocznicy wykonanej 11 lipca 1944 r. w Krakowie akcji na gen. policji i SS Wilhelma Koppego, oprac. Z. Storożyński; mps.; Sura, s. 77.
|
DO GÓRY ID: 14436 A:
15.
Tablica upamiętniająca 1 pułk artylerii motorowej, 1 pułk artylerii górskiej i 1 polskiej Dywizji Pancernej
ul. Skałeczna 2, kościół OO. Paulinów na Skałce, ściana prawej nawy kościoła
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: (tablica dwuczęściowa) tablica górna: 70 cm x 50 cm; tablica dolna: 20 cm x 50 cm
Materiał: tablica górna: brąz; tablica dolna: piaskowiec
Data odsłonięcia: 15 września 1974
Inskrypcja: pamięci żołnierzy / pierwszego pułku artylerii motorowej / i macierzystego pierwszego pułku / artylerii górskiej / poległych za Polskę / za waszą i naszą wolność / na ziemi Ojców, we Francji, Belgii, / Holandii i Niemczech w walkach / Pierwszej Polskiej Dywizji Pancernej // Towarzysze Broni // miejsca walk: 1920 / Szaciłki / Jakimowska Słoboda / Kijów Pochówka / Brześć Warszawa / Łuków Okuniew / Dytiatyń Grodno // 1939 / Wysoka / Naprawa / Mszana Dolna / Kasina / Myślenice / Wiśnicz Nowy Rzeszów Łańcut / Annopol Jaworów / Żółkiew Kraśnik / Zboiska Lwów / Tomaszów Lubelski // 1944 / Caevicourt / Estres la Campagne / Quesney Jort / Grand Mesnil / Mont Orvel / Maczuga Chambois / Albeville St. Omar / Roulers Ypres Aelbe / Cheut Stekene St.Nicolas / Axel Boerle Nassau / Breda Moedijk Kapelshe Veer / 1945 / Kusten Kanal / Aschendorfd / Papenburg
[tablica dolna:] Tablica pamiątkowa pierwszego pułku artylerii motorowej została odsłonięta 15 września 1974 przez J.E. Metropolitę krakowskiego Karola kardynała Wojtyłę, który 16 października 1978 został wyniesiony na tron Piotrowy jako papież Jan Paweł II.
Uwagi: podczas kampanii wrześniowej 1 pułk artylerii górskiej, stacjonujący w Stryju, przeszedł szlakiem bojowym Armii „Kraków” od Wysokiej do Lwowa; po reorganizacji sił zbrojnych na Zachodzie został odtworzony w Wielkiej Brytanii jako 1 pułk artylerii motorowej i wcielony do 1 Dywizji Pancernej, z którą przeszedł od Caen do Wilhelmshaven.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 176; F. Skibiński, Pierwsza pancerna.
|
DO GÓRY ID: 14425 A:
16.
Tablica upamiętniająca żołnierzy I Brygady Spadochronowej i Cichociemnych poległych w latach 1939-1945
ul. Dietla 30, kościół św. Agnieszki, ściana po prawej stronie nawy
Autor projektu: M. Filipczak
Wykonanie: Zakłady Kolejowe w Tczewie
Inicjator:
Fundator: Romuald i Władysława Prokopowie
Wymiary: 65 cm x 45 cm (?70 x 46?)
Materiał: odlew mosiężny
Akt erekcyjny: 1991
Inskrypcja: [trzon z prawym ramieniem krzyża, znak brygady] Żołnierzom / I Samodzielnej Brygady / Spadochronowej / i cichociemnym / którzy w latach / wojny 1939-1945 / oddali Ducha Bogu / a serce / Tobie / Ojczyzno niech pozostaną / w pamięci / i modlitwie / potomnych /koledzy frontowi // Fundator / Romuald i Władysława / Prokopowie [z prawej strony orzeł z wieńcem laurowym w dziobie i znak Polski Walczącej]
Bibliografia: Archiwum kościoła św. Agnieszki, sygn. H, 27; Gruczyński, s. 102.
|
DO GÓRY ID: 14424 A:
17.
Tablica upamiętniająca żołnierzy II Korpusu i gen. Andersa
ul. Karmelicka, krużganki kościoła OO. Karmelitów
Autor:
Inicjator: Związek Legionistów Polskich
Fundator:
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: maj 1988
Inskrypcja: [tarcza herbowa z sosną; Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino; tarcza herbowa z żubrem] / PAMIĘCI / TYCH KTÓRZY / „ODDALI BOGU DUCHA / A SERCE POLSCE” / POLEGŁYCH / W LATACH 1944-1945 / ŻOŁNIERZY / 2 KORPUSU POLSKIEGO / I ICH WODZA / GEN. WŁADYSŁAWA ANDERSA / MAJ 1988 [TARCZA] / ZWIĄZEK LEGIONISTÓW / POLSKICH / [tarcza herbowa z syrenką, godło z uskrzydloną ręką trzymającą miecz]
|
DO GÓRY ID: 14442 A:
|
|
|
|
