|
Opracowania / Projekty \ Pomniki i tablice w Krakowie \ Walka zbrojna w Kraju1 2 z 2
1.
Kamień Wiary i Niepodległości (Obelisk Pamięci)
ul. Władysława Łokietka 60, obejście kościoła p.w. św. Jadwigi Królowej
Autor:
Inicjator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. Orląt Lwowskich w Krakowie, Środowisko Żołnierzy 27 DP AK, „Solidarność” PKS Kraków
Fundator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. Orląt Lwowskich w Krakowie, NSZZ „Solidarność” Przedsiębiorstwa Przewozu Towarów PKS w Krakowie
Wymiary:
Materiał: fragment Pomnika Grunwaldzkiego granit, płyta kamień, krzyż drewno, znak Polski Walczącej i Krzyż Armii Krajowej mosiądz
Data odsłonięcia: 19 lipca 1992
Inskrypcja: Z PAMIĘCIĄ I W HOŁDZIE POKONANYM / ALE NIEZWYCIĘŻONYM W WALCE / Z NAJEŹDŹCĄ HITLEROWSKIM I SOWIECKIM [znak Polski Walczącej] ŻOŁNIERZOM ARMII KRAJOWEJ [krzyż Armii Krajowej] NINIEJSZY GRANITOWY KAMIEŃ-OBELISK STAWIA SIĘ / NA BASTIONIE WIARY I NIEPODLEGŁOŚCI / NA DZIEDZIŃCU PRZED KOŚCIOŁEM PATRONALNO-GARNIZONOWYM / ŻOŁNIERZY AK POLSKICH KRESÓW WSCHODNICH / P.W. ŚW. JADWIGI KRÓLOWEJ / WRAZ Z URATOWANYMI ELEMENTAMI / GRANITOWEGO POMNIKA KRÓLA WŁADYSŁAWA JAGIEŁŁY / UFUNDOWANEGO W 1910 R. / A ZBURZONEGO PRZEZ HITLEROWSKIEGO OKUPANTA / W 1939 ROKU / ŻOŁNIERZE AK OBSZARU LWOWSKIEGO / ŚRODOWISKO ŻOŁNIERZY 27 WOŁYŃSKIEJ D.P. AK / KZ NSZZ „SOLIDARNOŚĆ” PPT PKS W KRAKOWIE KRAKÓW — ODSŁONIĘCIE I POŚWIĘCENIE — 19.VII.1992 R.
Uwagi: kamień umieszczony za tablicą pochodzi z Pomnika Grunwaldzkiego, zburzonego 1939 przez hitlerowców; kamień przechowali pracownicy Przedsiębiorstwa Przewozu towarów PKS w Krakowie. Tablicę odsłonił gen. bryg. Bohdan Zieliński oraz kpt. Stanisław Wasiuczyński, obrońca Lwowa z roku 1918, żołnierz gen. Maczka; poświęcił ją ks. prałat Jan Dziasek
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 1992, nr 7-8/20/21, s. 6; Żołnierze Wołynia…, s. 85.
|
DO GÓRY ID: 12750 A:
|
|
2.
Matka Boska Akowska
ul. Grodzka, kruchta kościoła św. Idziego
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Materiał: brąz
Wymiary: 40 cm x 30 cm
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: ZANIM PADŁEŚ, JESZCZE ZIEMIĘ / PRZEŻEGNAŁEŚ RĘKĄ / CZY TO BYŁA KULA, SYNKU? / CZY TO SERCE PĘKŁO?
Uwagi: tekst pochodzi z wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Elegia o... [chłopcu polskim]
|
DO GÓRY ID: 14445 A:
3.
Muzeum Armii Krajowej
ul. Wita Stwosza 12; www.muzeum-ak.krakow.pl
Inskrypcja tablicy informacyjnej: [ćwieki mocujące z Krzyżem Armii Krajowej] POWSTAŁE W LATACH / 1970–1986 / CZTERDZIEŚCI CZTERY TABLICE / STANOWIĄCE ZACZĄTEK / PANTEONU / POLSKI WALCZĄCEJ / W DNIU 2 MAJA AD 1986 W OBECNOŚCI / JEGO EMINENCJI PRYMASA GLEMPA / I PRZEŚWIETNEGO EPISKOPATU POLSKI / JAKO DAR WOTYWNY / JASNOGÓRSKIEGO OŁTARZA OJCZYZNY ZŁOŻYŁ AUTOR / ŻOŁNIERZ AK OKRĘGU ŁÓDZKIEGO „BARKA” / WIESŁAW ŚNIADECKI / „BROCHWICZ”, „WIPPEL”, „VIS” / TAKŻE W IMIENIU /PARTYCYPUJĄCYCH W POKRYCIU CZĘŚCI KOSZTÓW / DWUNASTU Z CZTERDZIESTU CZTERECH TABLIC / P. IRENY ZIENATRSKIEJ, P. IRENY KALENKIEWICZOWEJ / P. DANUTY TRYBUSOWEJ Z RODZINĄ / P. HANNY JABŁOŃSKIEJ, P.P. A.H. GÓRSKICH, P. TERESY CIEPLIK-BOGUSŁAWSKIEJ, RODZINY ŁOPIANOWSKICH / P.T. MAJEWSKIEGO, P.Z. NOWIŃSKIEGO, ŻOŁNIERZY OKR. / NOWOGRÓDZKIEGO I ZGRP. STOŁPECKIEGO AK. // DZIĘKUJĄC ZA WSPARCIE MORALNE I POMOC / W GROMADZENIU DOKUMENTACH [SIC] W CZASIE REALIZACJI DZIEŁA wszystkim Towarzyszom Broni / z Armii Krajowej i Ich rodzinom / Apelując / do młodzieży polskiej o kontynuowanie dzieła / …By czas nie zaćmił i niepamięć…
Uwagi: W 1992 roku grupa żołnierzy Armii Krajowej powołała fundację Muzeum Armii Krajowej. Starania o umieszczenie instytucji w Pałacu Mańkowskich, dotychczasowej siedzibie Muzeum Lenina, zakończyły się niepowodzeniem. W roku 2000 uchwałą Rady Miasta Krakowa powstało Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, jedyna tego rodzaju instytucja w Polsce, jako wspólne przedsięwzięcie samorządów: Miasta Krakowa i Województwa Małopolskiego. Po zatwierdzeniu statutu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i wpisie do rejestru, oficjalnie zainaugurowało swą działalność 27 września 2000. Na czele Muzeum stoi Rada, której przewodniczy gen. Bohdan Zieliński ps. „Tytus”; wiceprzewodniczącym jest poseł Kazimierz Barczyk.
Muzeum Armii Krajowej dokumentuje działalność jedynej podziemnej armii II wojny światowej. W zbiorach, prezentowanych na ekspozycji stałej i podczas wystaw zmiennych, znajdują się pamiątki historyczne, broń, dzieła sztuki, archiwalia, fotogramy i odznaczenia z okresu II wojny światowej, dokumentujące działalność Polskiego Państwa Podziemnego. W roku 2006 rozpoczęła się wielka rozbudowa i modernizacja siedziby Muzeum, co pozwoli znacznie lepiej wyeksponować zbiory.
W salach wystawowych znajdują się tablice upamiętniające Armię Krajową i jej bohaterów — patrona Muzeum, gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” czy majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala”, komendantów Okręgu Kraków. W sali zwanej Panteonem wiszą 44 tablice autorstwa Wiesława Śniadeckiego ps. „Vis”, żołnierza AK Okręgu Łódzkiego, poświęcone bohaterom II wojny światowej, opisane na tablicy informacyjnej, wykonanej tą samą techniką i w takim formacie jak pozostałe. Pierwsze tablice powstały w latach 1970, ostatnie w pierwszych latach XXI wieku. Śniadecki „Vis” nie tylko je zaprojektował, ale i wytworzył, głównie własnym sumptem. Na tablicy informacyjnej zamieszczono nazwiska osób, które wsparły projekt finansowo; są to: Irena Zienatrska, Ireny Kalenkiewiczowa, Danuta Trybusowa z rodziną, Hanna Jabłońska, A.H. Górscy, Teresa Cieplik-Bogusławska, rodzina Łopianowskich, P.T. Majewski, P.Z. Nowiński, Żołnierze Okręgu Nowogródzkiego i Zgrupowania Stołpeckiego AK. Tablice zostały początkowo zdeponowane na Jasnej Górze, aby ustrzec je przed skonfiskowaniem przez UB, a stamtąd, po otwarciu Muzeum AK, przewieziono je do Krakowa, odczyszczone i wyeksponowane na Ścianie Pamięci. Kopie kilku z nich zostały zawieszone w Panteonie Narodowym Żołnierzy Armii Krajowej Polskich Kresów Wschodnich znajdującym się w kościele p.w. św. Jadwigi Królowej w Krakowie.
W Muzeum znajdują się również makieta pomnika, który ma stanąć na placu Inwalidów.
Bibliografia: Uchwała Rady Miasta Krakowa CLV/348/00 z dnia 8 marca 2000; Uchwała Rady Miasta Krakowa CLV 677/2001; „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK, Kraków 2002, nr 4/137; Sura Jan ps. „Szczepan”, Uroczystość nadania Muzeum Armii Krajowej w Krakowie imienia gen. Emila Fieldorfa „Nila”, „Biuletyn Informacyjny ŚZŻAK”, Kraków 2002, nr 4/137, s. 1 i n.
|
DO GÓRY ID: 12746 A:
|
|
4.
Odznaka pamiątkowa "Żołnierz Kresowy Armii Krajowej"
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu: Jerzy Czyżewski ps. „Zich”
Wykonawca: Lesław Krajniak ps. „Lesław”, Środowisko Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego w Bielsku-Białej
Inicjator: Związek Solidarności Polskich Kombatantów
Fundator:
Wymiary: 45 cm x 45 cm
Materiał: metal oksydowany
Data odsłonięcia: 17 września 1999
Inskrypcja: [stylizowana tarcza na krzyżu], [na górze] AK [poniżej orzeł w koronie stojący na znaku Polski Walczącej][pionowo z lewej] ŻOŁNIERZ [poziomo] 1939-1944 [pionowo z prawej] KRESOWY
Uwagi: oznaka kresowych żołnierzy AK Okręgów: Lwów „Lutnia”, Wilno „Wiano”, Nowogródek „Nów”, Polesie „Kwadra”, Wołyń „Pożoga”, Stanisławów „Strypa”, Tarnopol „Tarcza”, Topaz”
Bibliografia: Sura, s. 57.
|
DO GÓRY ID: 12752 A:
5.
Panteon Narodowy Ściana Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Polskich Kresów Wschodnich
ul. Władysława Łokietka 60, przedsionek dolnego kościoła p.w. św. Jadwigi Królowej
Uwagi: Staraniem środowisk kombatanckich, szczególnie Ogólnopolskiego Okręgu Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” oraz kombatantów 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej wkrótce po wybudowaniu kościoła, w latach 1984–1992 zostały wmurowane pierwsze tablice, poświęcone dowódcom i oficerom 27 WDP AK. Kolejne, upamiętniające dowódców i jednostki działające na terenach Kresów, były odsłaniane w latach następnych. Uzupełniają je symbole i obiekty związane z walką o niepodległość w latach 1939-1945 — brzozowe krzyże, hełmy, emblematy — oraz tablice upamiętniające walki o niepodległość w latach 1914—1918, a także Orlęta i harcerzy. Całości dopełniają obrazy, zarówno wotywne, jak i patriotyczne, oraz dokumenty i gabloty przedstawiające przebieg walk. Poszczególne obiekty zostały omówione w działach.
Bibliografia: Sura.
|
DO GÓRY ID: 12749 A:
6.
Pomnik Bronisława Czecha
al. Jana Pawła II 78, przed siedzibą AWF
Autor: Bronisław Chromy
Inicjator:
Fundator:
Materiał: głaz: granitowy, popiersie: brąz; podstawa betonowa
Data odsłonięcia: 1988
Inskrypcja: Bronisław Czech
Uwagi: Bronisław Czech, narciarz, wielokrotny mistrz Polski w konkurencjach klasycznych i alpejskich, trzykrotnie reprezentował Polskę na zimowych igrzyskach olimpijskich w latach 1928-1937, taternik, szybownik, ratownik górski, po wybuchy wojny aktywnie działał w konspiracji (był m.in. kurierem na Węgry). Aresztowany w maju 1940 roku, zginął w obozie koncentracyjnym w Auschwitz-Birkenau (5 czerwca 1944). W 1967 odznaczony pośmiertnie przez Radę Państwa Krzyżem Walecznych.
Od 1946 roku w Zakopanem rozgrywane są międzynarodowe zawody narciarskie o Memoriał Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny. Jego imię nosi Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie.
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 215; Czapczyńska, Dokumentacja, t. I; Rożek, Przewodnik,, s. 560.
|
DO GÓRY ID: 12764 A:
|
|
7.
Pomnik gen. Augusta Fieldorfa "Nila"
al. 3 Maja 5, Park Jordana
Autor: Wojciech Siek
Inicjator: Towarzystwo Przyjaciół Parku im. dra Henryka Jordana
Fundator:
Wymiary:
Materiał: postument kamień, popiersie brąz
Data odsłonięcia: 11 listopada 2007
Inskrypcja: GENERAŁ / AUGUST / FIELDORF / „NIL” / 1895 – 1953
|
DO GÓRY ID: 12763 A:
8.
Pomnik Narcyza Wiatra-Zawojny
Planty przy ul. Siennej
Autor: Bronisław Chromy
Autor tekstu:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał: metal
Data odsłonięcia: 9 sierpnia 1992
Inskrypcja: w / tym miejscu / 21 kwietnia / 1945 roku został / zamordowany/ przez funkcjona / riuszy Urzędu Bezpieczeństwa / Publicznego płk / Narcyz Wiatr / „Zawojna” komendant / VI Okręgu Batalionów / Chłopskich na Śląsk / i Małopolskę / Kraków 1992 [na ramionach kotwicy PW:] [prawe ramię: tabliczka:] 1940 / 1945 // bch / WP [lewe ramię: krzyż]
Uwagi: pomnik postawiono na miejscu śmierci Narcyza Wiatra „Zawojny”, zastrzelonego przez Stanisława Paryłę, funkcjonariusza SB.
Bibliografia: Czapczyńska, Dokumentacja; „Czas” 1992 nr 155 s. 13; Gąsiorowski, Kuler, s. 200; „Kombatant” 1993 nr 9 s. 23; Rożek M., Przewodnik, s. 50.
|
DO GÓRY ID: 14542 A:
|
|
9.
Pomnik upamiętniający żołnierzy AK i cichociemnych poległych w walce z policją niemiecką
ul. Szafrańska / Centralna (Łęg)
Autor:
Inicjator:
Fundator: firma Prefabet Kraków
Wymiary: płyta 80 cm x 80 cm
Materiał: obelisk granit; płyta brąz
Data odsłonięcia: płyta 30 sierpnia 1962, pomnik 8 maja 1980 [G, K] 1979
Inskrypcja: [na głównej tablicy:] [z lewej strony znak Polski Walczącej] SKOCZEK SPADOCHRONOWY / PPOR. „GOLF” / BRONISŁAW KAMIŃSKI / SKOCZEK SPADOCHRONOWY PPOR. „POWIŚLAK” WŁODZIMIERZ LECH / SKOCZEK SPADOCHRONOWY PPOR. „JELITO” JÓZEF WĄTRÓBSKI / SZER. „CHRYSTIAN” / LESZEK KOROL / SZER. „TYGRYS” ZYGMUNT SZEWCZYK / SZER. „WALIGÓRA” HENRYK WALCZAK / ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ / ZGRUPOWANIA „ŻELBET” KRAKÓW / POLEGLI 8 MAJA 1944 / W WALCE Z ODDZIAŁAMI / ŻANDARMERII NIEMIECKIEJ [na bloku poniżej] PODCZAS AKCJI 8 MAJA 1944 R. / PONIOSŁY ŚMIERĆ OSOBY CYWILNE / ANNA STACHOWICZ LAT 50 / ELEONORA TYNOR LAT 75 / KAZIMIERZ TYNOR LAT 13 [na podstawie:] PREFABET KRAKÓW 1979
Bibliografia: Czapczyńska, Dokumentacja, t. III; S. Dąbrowa Kostka, W okupowanym Krakowie; Gąsiorowski, Kuler s. 270; „Głos Nowej Huty” 1983 nr 19, s. 9; kartoteka żołnierzy konspiracji MHmK; J. Niemczycki „Janczar”, w: Drogi cichociemnych, Londyn 1961; M. Oleksy, Niewielu słyszało o jego śmierci, „Za Wolność i Lud”, 1989, nr 18/5; S. Pater, Nad ujściem Dłubni do Wisły, s. 30-31; Przewodnik, s. 363 (płyta).
|
DO GÓRY ID: 12762 A:
|
|
10.
Pomnik-mogiła partyzantów AK, BCh, AL Okręgu Krakowskiego
Cmentarz Rakowicki od strony ul. 29 Listopada, kwatera partyzantów, 96 b
Autorzy: Adam Baczyński, Andrzej Rey
Inicjator i koordynator budowy: Józef Fischer „Myśliński” z Baonu „Skała”
Fundator:
Patronat: Marek Birnfeld, dyr. Inwestycji Miejskich w Krakowie
Wymiary: pomnik w centrum mogiły wys. 500 cm
Materiał: piaskowiec
Data odsłonięcia:
Inskrypcje: [u stóp pomnika] [symbol Polski Walczącej] CI CO POLEGLI W WALCE / NIE GINĄ
[strona lewa:] 1939-1945 / AKCJE I POLA WALK ODDZIAŁÓW PARTYZANCKICH / OKRĘGU KRAKOWSKIEGO / ARMIA KRAJOWA / ODDZ. DYSPOZ. KG OSA-KOSA / KRAKÓW AKCJA KRUGER / BAT. „PARASOL” KEDYW W-WA / KRAKÓW AKCJA KOPPE 106 DP / BRZESKO NOWE-SIELEC-SKALBMIERZ-PIŃCZÓW-WOLICA-KOSZYCE-TRZYCISZ / KOZŁÓW-LASY SANCYGNIOWSKIE-GÓRY MIECHOWSKIE // SAM. BRYG. KAW. – 8 P.UŁ. / ZIELONA-WAWRZEŃCZYCE // BATALIONY CHŁOPSKIE / PODŁĘŻE – DZIAŁOSZYCE / GWARDIA LUDOWA PPS / KRAKÓW-BOREK FAŁĘCKI / KRAKÓW-LUBELSKA // CI CO POLEGLI W WALCE NIE GINĄ
[strona prawa:] 1939-1945 / AKCJE I POLA WALK / ODDZIAŁÓW PARTYZANCKICH OKRĘGU KRAKOWSKIEGO / ARMIA KRAJOWA / ODDZ. PART. „ŻELBET” ŁĘG K. KRAKOWA-SIECIECHOWICE-MIECHÓW / BARBARKA K. SKAŁY-PORĘBA ZAWADKA-KOTOŃ K. MYŚLENIC / „HARNAŚ” / KOJSZÓWKA / „OLZA” / MALINOWE POLICA-BABIA GÓRA-ROKICINY-ŁĄTOWNIA / GRONIE-CHABÓWKA-MAKÓW PODH.-BYSTRA PODH. / ZUBRZYCA DOLNA NA ORAWIE / „1 PSD” / OCHOTNICA-SZCZAWA-OBWÓD MYŚLENICE-WIŚNIOWA / LIPNIK-ZASAŃ-KAMIONNIK / „SKAŁA” / PIECZONOGI-ZŁOTY POTOK K. CZĘSTOCHOWY / ZARYSZYN-MOCZYDŁO-SADKI-DROBLIN / „GROM” / SIEDLEC-SKALBMIERZ / „BŁYSKAWICA” / JAWORNIK K. MYŚLENIC / ARMIA LUDOWA / ODDZIAŁ PART. WARYŃSKIEGO / CZERNA-IZDEBNIK-CZERNICHÓW / „GŁOWACKIEGO” / ŻARNOWIEC-LASY CHROBERSKIE-PORĘBA
Uwagi: inskrypcje umieszczono po obu stronach monumentu stojącego w centrum mogiły poległych w II wojnie żołnierzy AK, BCh, AL; nazwiska wypisane na okalającym mogiłę obmurowaniu; mauzoleum powstało 1945. Na cokole pomnika partyzanta z brzegu mogiły nie ma inskrypcji.
Uwagi: Wielu spośród żołnierzy licznych na Ziemi Krakowskiej oddziałów partyzanckich walczących w latach okupacji hitlerowskiej poległo w walce, zostało zamordowanych w więzieniach, obozach i na miejscach straceń. Po zakończeniu wojny prochy ich ekshumowano i przeniesiono do wspólnej mogiły. Większość spoczywających tu poległych to AKowcy.
Spoczywają tu m.in.: Barski-Brzeski Ryszard „Szary”, kapitan AK, 17 maja 1943; Bauchwerger Fryderyk „dr Murek”, lat 32, AL, 14 listopada 1943; Biskupek Zbigniew „Wiktor”, sierżant podchorąży Zgrupowania „Żelbet” AK, 28 listopada 1944; Bochnak Leopold „Piotr”, pułkownik, zastępca dowódcy 106 DP AK; Borzycki Jan „Bogda”, Zgrupowanie „Żelbet” AK; Czajka Władysław „Monte”, lat 28, batalion „Skała” AK, 1 listopada 1944; Czarnota Andrzej „Jastrząb”, podporucznik batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; Czarnota Michał „Mrówka”, chorąży batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; Czopek Mieczysław „Bystry”, lat 19, batalion „Skała” AK, 4 listopada 1944; Dylewski Janusz, AK; Fiszer Jan „Łęczyc”, podporucznik batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; Gara Alfons „Błysk”, podporucznik batalionu „Skała” AK, 30 sierpnia 1944; Jakubowski Leon „Ryś”, porucznik AK, 19 stycznia 1945; Josse Jerzy „Szary”, chorąży batalionu „Skała” AK, 30 sierpnia 1944; Kardasiński Kazimierz „Pik”, podporucznik batalionu „Skała” AK; Kmita Piotr „Zygmunt”, lat 27, porucznik batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; Korbel Artur „Bicz”, kapitan Zgrupowania „Żelbet” AK, 28 listopada 1944; Korzeniowski Jan „Waga”, kapitan Zgrupowania „Żelbet” AK, 28 listopada 1944; Kosowski Franciszek „Tadek”, AL; Lasota Mieczysław „Jerzy”, podporucznik batalionu „Skała” AK, 30 sierpnia 1944; Leżański Kazimierz „Szpak”, lat 18, batalion „Skała” AK, 1 listopada 1944; Lodowski Ryszard „Magiera”, podporucznik 8 pułku ułanów AK, lipiec 1944; Ludyga Kazimierz „Monika”, lat 20, batalionu „Skała” AK, 4 listopada 1944; Lacek Eugeniusz „Twardy”, lat 26, plutonowy AK, 23 września 1944; Marszałek Zbigniew „Ursus”, podporucznik batalionu „Skała” AK, 30 sierpnia 1944; Morawski Franciszek, AK; Morawski Józef, AK; Mroziński Henryk, podchorąży AK; N. Jadwiga, AL; Pałka Władysław „Strug”, AL; Pękalski Józef, plutonowy Zgrupowania „Żelbet” AK, 28 listopada 1944; Płachno Kazimierz „Kos”, Zgrupowanie „Żelbet” AK; Pogorzelski Paweł „Hugo”, kapral Zgrupowania „Żelbet”, 28 listopada 1944; Popławska, AL; Przybylski Stanisław, batalion „Skała” AK; Beńkowska, AL; Skrzypczyk Ireneusz „Ren”, kapitan Zgrupowania „Żelbet” AK, 11 grudnia 1944; Skucha Bolesław „Bystry”, AL; Smykał Jan „Kamień”, chorąży batalionu „Skała” AK; Strzyżowski Ryszard „Gozdawa”, plutonowy Zgrupowania „Żelbet” AK, 28 listopada 1944; Szaraniawski Jan „Romek”, AL; Szolesta Józef „Silny”, AL; Szwaja Franciszek „Siekiera”, AL; Świątek Stanisław, porucznik AL; Wajda Wojciech „Odwet”, pułkownik, dowódca 6 DP AK; Walczak Bonifacy „Topola”, Zgrupowanie „Żelbet” AK; Wańkowski Ryszard „Tatar”, podporucznik batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; Wegscheider Leszek „Orzeł II”, lat 16, z AK; Wiatr Narcyz „Zawojna”, pułkownik BCh; Wilczyński Adam „Wilk”, chorąży batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; Wójcik Jerzy „Skowronek”, lat 20, batalion „Skała” AK, 4 listopada 1944; Zarembowicz „Odrowąż”, chorąży batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; Zdebska Anna, AK; Zdebski Julian „Jankiel”, chorąży batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; Zdebski Zygmunt „Alf”, lat 19, batalion „Skała” AK, 1 listopada 1944; Żytkowski Jan, plutonowy AL; „Antipow-Antonow”, chorąży batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; „Igor”, AL; „Kanarek”, lat 20, batalion „Skała” AK, 4 listopada 1944; „Orlik”, podporucznik batalionu „Skała” AK, 11 września 1944; „Polonia-Twardy”, AK; „Twardy”, porucznik AL; „Włodek”, kapitan AL
Bibliografia: Czapczyńska, Dokumentacja; „Dziennik Polski” 1945 nr 311, nr 313; Gąsiorowski, Kuler, s. 156-159; Władysław Dudek „Lenard”, Pamięci poległych „Skałowców” wyd. „Skała” AK Kraków 1990 (skrypt); Rozmus „Buńko”, Pamięć zakuta; Kartoteki MHmK; Przewodnik, s. 359
|
DO GÓRY ID: 12761 A:
11.
Ściana Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Polskich Kresów Wschodnich
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Inskrypcja: PANTEON NARODOWY / ŚCIANA PAMIĘCI / ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ / POLSKICH KRESÓW WSCHODNICH
Uwagi: W ściany przedsionka dolnej kaplicy kościoła św. Jadwigi Królowej staraniem Środowiska Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego w Krakowie wmurowano tablice upamiętniające bohaterów i wydarzenia okresu II wojny światowej na Kresach, obce reżimowej historii PRL. Znajdują się tu także gabloty z opisami wydarzeń i fotografiami oraz pamiątkowe hełmy. Ekspozycję uzupełniają krzyże brzozowe symbolizujące mogiły poległych. Najcenniejszym obiektem jest pochodząca ze Lwowa Matka Boża Opiekuńcza z Dzieciątkiem Jezus.
Bibliografia: (MAŁ) Jedyny panteon w Polsce, „Dziennik Polski” z 11 czerwca 1999; „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK, 1992, nr 3/16, s. 12; 1996, nr 1/62, s. 16 i n.; 1996, nr 9/70, s. 14 i n.; 1996, nr 6/67, s. 11; 1998 nr 4/89; 2000, nr 5/114, s. 1-2; 2000, nr 6/115, s. 1-2, 8, 10, 19-20; 2000, nr 7/116, s. 1 i n.; 2000, nr 19/119; 2000, nr 10/119, s. 5 i n.; 2001, nr 6/127; 2001, 7/128; 2002, nr 6/139, s. 6, 14; Sura, s. 16, 56.
|
DO GÓRY ID: 12751 A:
|
|
12.
Tablica gen. Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka"
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Autor tekstu i układ: Jan Sura
Inicjator: Żołnierze AK I WP Brygad Okręgu Wileńskiego
Fundator: Dobroczynne Stowarzyszenie Kombatantów Polskich na Litwie przy udziale organizacyjnym Ogólnopolskiego Okręgu Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich”
Wymiary: 48 cm x 30 cm
Materiał: marmur , śruby mocujące metalowe
Data odsłonięcia: 14 września 1998
Inskrypcja: [z lewej strony ] AK [z prawej strony znak Polski Walczącej] / W HOŁDZIE / ALEKSANDROWI / KRZYŻANOWSKIEMU / GEN. „WILKOWI” / 1895-1951 / KOMENDANTOWI / OKRĘGU WILEŃSKIEGO / ARMII KRAJOWEJ / 1939-1944 / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI / ŻOŁNIERZE A.K. / ZIEMI WILEŃSKIEJ / WILNO 1998 R.
Uwagi: tablicę odsłonili senator Olga Krzyżanowska i prezes Dobroczynnego Stowarzyszenia Kombatantów Polskich na Litwie Stefan Matusewicz, poświęcił ks. prałat Jan Dziasek
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 1998, nr 10/98, s. 11; Sura, s. 83.
|
DO GÓRY ID: 14466 A:
|
|
13.
Tablica gen. dyw. Kazimierza Jędrzeja Sawickiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Autor tekstu i układ: Jan Sura
Inicjator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” w Krakowie
Fundator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” w Krakowie
Wymiary: 56 cm x 89 cm
Materiał: kamień, godło brąz
Data odsłonięcia: 27 września 1998
Inskrypcja: [orzeł w koronie ze znakiem Polski Walczącej na piersi]: GEN. DYW. KAZIMIERZ JĘDRZEJ SAWICKI / PS. „GUSTAW” – „OPÓR” – „PRUT” / 1888-1971 // OD 1902 R. W KONSPIRACJI NIEPODLEGŁOŚCIOWEJ / KOMENDANT ZWIĄZKU WALKI CZYNNEJ W KRAKOWIE / ŻOŁNIERZ I BRYGADY LEGIONÓW * KOMENDANT WIELU SZCZEBLI P.O.W. / ORGANIZATOR I DOWÓDCA 36. P.P.L.A. / DOWÓDCA PIECHOTY DYWIZYJNEJ I DYWIZJI / W 1938 R. DYREKTOR PAŃSTWOWEGO URZĘDU W.F. I P.W. / WE WRZEŚNIU 1939 R. DOWÓDCA G.O. „WŁODZIMIERZ” / 1941-1943 KOMENDANT OBSZARU NR 3 PD.-WSCH. ZWZ AK / PO WOJNIE DZIAŁACZ NA EMIGRACJI * WIELOKROTNIE ODZNACZONY // LWÓW-KRAKÓW A.D.1998 // SWEMU DOWÓDCY W 110 ROCZNICĘ JEGO URODZIN / ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ OBSZARU LWOWSKIEGO [w rogach płyty znaczki Polski Walczącej]
Uwagi: płytę odsłonili mjr AK Tomasz Matyszewski ps. Ćwikła” oraz ppor. AK Jerzy Węgierski ps. „Antek”, poświęcił ks. prałat Jan Dziasek.
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK, Kraków 1998, nr 6/91, s. 14; nr 10/95, s. 11; Sura, s. 68.
|
DO GÓRY ID: 14474 A:
|
|
14.
Tablica gen. Leopolda Okulickiego
ul. Loretańska 11, krużganki loretańskie kościoła OO. Kapucynów
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator:
Fundator:
Materiał: marmur
Wymiary:
Data odsłonięcia: 28 marca 1993
Inskrypcja: LEOPOLD / OKULICKI „NIEDŹWIADEK” / GENERAŁ BRYGADY / UR. 12.XI. W BRATUCICACH / LEGIONISTA, UCZESTNIK WOJNY 1920 I 1939 R. / DOWÓDCA 7. DP ARMII POLSKIEJ NA WSCHODZIE / OSTATNI KOMENDANT GŁÓWNY ARMII KRAJOWEJ / 27 III 1945 PORWANY DO MOSKWY / I ZAMORDOWANY.
Bibliografia: „Biuletyn” ŚZŻAK 1993, nr 4 s. 12; Gąsiorowski, Kuler, s. 60; J. Krzyżanowski, Generał. Opowieść o Leopoldzie Okulickim, Londyn 1980.
|
DO GÓRY ID: 14471 A:
|
|
15.
Tablica inauguracyjna
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator: Żołnierze Środowiska 27 Wołyńskiej Dywizji / Armii Krajowej w Krakowie
Fundator: Żołnierze Środowiska 27 Wołyńskiej Dywizji / Armii Krajowej w Krakowie
Wymiary: 60 cm x 52 cm
Materiał: metal
Data odsłonięcia: 19 kwietnia 1998
Inskrypcja: ŻOŁNIERZE ŚRODOWISKA / 27 WOŁYŃSKIEJ DYWIZJI / ARMII KRAJOWEJ W KRAKOWIE / ORAZ / SYMPATYCY TEJ ORGANIZACJI / POD PATRONATEM PROBOSZCZA / KS. PRAŁATA JANA DZIASKA / ZAINICJOWALI UMIESZCZENIE TABLIC / PAMIĘCI WALK NA WOŁYNIU / POLESIU I LUBELSZCZYŹNIE // O. PŁK ADAM STUDZIŃSKI O.P. / PŁK JAN KUPRACZ „IKAR” / PPŁK FELIKS KASPROWICZ „SZCZUPAK” / PPŁK STEFAN SKOMIAŁ „POL” / MJR TADEUSZ ŚWIĄDER „WYTRWAŁY ŻUBR” / PPOR. ZOFIA KOWALSKA „ANKA” / PPOR. JAN URBAN „IGLICA” / ST. SIERŻ. ZDZISŁAW LECHOWICZ „ŻBIK” / SIERŻ. JANINA ŚWIĄDER „JASIA” / KPT. ZBIGNIEW ŚWIĄDER „ZBYSZEK” / ST. SZER. JAN BUGAJEWSKI „BAMBUS” / ST. SZER. BOLESŁAW KOPCZYŃSKI „BĄK” / SZER. WINCENTY KUNICZUK „ORZEŁ” / [z lewej w dole plakieta 27 WDP AK] ŻOŁNIERZE 27 WDP AK / AD 1998
Uwagi: tablicę poświęcił ks. Józef Rapan.
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 1999, nr 10, s. 12; Sura, s. 88.
|
DO GÓRY ID: 12754 A:
|
|
16.
Tablica konspiracyjnej fabryki broni „Montownia 5”
ul. Mogilska 97, elewacja frontowa na prawo od wejścia ówczesnej siedziby firmy „Polmozbyt”
Autor tekstu i układ: Czesław Skrobecki
Wykonanie tablicy: zakład kamieniarski „Granit”
Inicjator: Związek Inwalidów Wojennych Kraków-Śródmieście, prezes Śródmiejskiego Oddziału ZBoWiD
Fundator: firma „Polmozbyt”
Wymiary: 60 cm x 80 cm (59 x 69 cm)
Materiał: kamień o barwie ciemnoszarej [sjenit]
Data odsłonięcia: 10 października 1983
Inskrypcja: [znak Polski Walczącej] / W TYM BUDYNKU FIRMY SYPNIEWSKI / I JAKUBOWSKI W CZASIE OKUPACJI / NIEMIECKIEJ W LATACH 1942-1944 / CZYNNA BYŁA KONSPIRACYJNA FABRYKA / BRONI ARMII KRAJOWEJ POD KRYPTONIMEM / MONTOWNIA NR 5 / W KTÓREJ WYTWARZANO PISTOLETY / MASZYNOWE „POLSKI STEN” NA POTRZEBY / WALKI Z NAJEŹDŹCĄ. / OFIARĄ TEJ DZIAŁALNOŚCI PADŁ / INŻ DOMINIK JURA PS. „DUDEK” / KIEROWNIK TEJ WYTWÓRNI / ZAMORDOWANY PRZEZ GESTAPO / W MAJU 1944 R.
Kraków 10.X.1983 r.
Uwagi: tablica upamiętnia działalność żołnierzy należących do siatki wytwórni granatów ręcznych i pistoletów maszynowych [Gąs., Kul: Dom Handlowy Sypniewski i Jakubowski], zakonspirowanej w krakowskim Okręgu Armii Krajowej pod kryptonimem „Ubezpieczalnia”
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja, cz. II; „Dziennik Polski” z 11. X 1983; Gąsiorowski, Kuler, s. 74; S.M. Jankowski, „Steny” z ulicy Mogilskiej; idem, „Steny” biją celnie; kartoteki MHmK; Pomnik Czynu Zbrojnego, s. 14-15; Przewodnik, s. 358.
|
DO GÓRY ID: 12769 A:
|
|
17.
Tablica konspiracyjnej wytwórni granatów "Montownia 4"
ul. Paulińska 28, fasada kamienicy
Autor tekstu i układ: Czesław Skrobecki
Wykonanie tablicy: zakład kamieniarski „Granit”
Inicjator: Związek Inwalidów Wojennych Kraków-Śródmieście
Fundator:
Wymiary: ok. 100 cm x ok. 60 cm
Materiał: kamień o barwie ciemnoszarej [sjenit]
Data odsłonięcia: 10 października 1983
Inskrypcja: [znak Polski Walczącej] W TYM BUDYNKU W LOKALACH FIRMY / „HYDRAULIK” / W CZASIE OKUPACJI NIEMIECKIEJ / W LATACH 1942-1944 / MIEŚCIŁA SIĘ KONSPIRACYJNA / WYTWÓRNIA GRANATÓW POD KRYPTONIMEM / „MONTOWNIA NR. 4” PRACUJĄCA DLA POTRZEB ODDZIAŁÓW / KRAKOWSKIEGO OKRĘGU ARMII KRAJOWEJ / ZA TĘ DZIAŁALNOŚĆ / ZOSTALI ZAMORDOWANI / PRZEZ OKUPANTA WSPÓŁWŁAŚCICIELE FIRMY / A ZARAZEM KIEROWNICY „MONTOWNI” / BRONISŁAW MAKOWSKI „DAGO” / JAN SOCHA „URSO” ORAZ ŻOŁNIERZ MONTOWNI / JAN MAKOWSKI „JANUSZ” // KRAKÓW 10 X 1983
Uwagi: tablica upamiętnia działalność żołnierzy należących do siatki wytwórni granatów ręcznych i pistoletów maszynowych „sten”, zakonspirowanej w krakowskim Okręgu Armii Krajowej pod kryptonimem „Ubezpieczalnia”. Wytwórnia pistoletów maszynowych mieściła się przy ul. Mogilskiej 97.
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja, cz. II; „Dziennik Polski” z 11 X 1983; Gąsiorowski, Kuler, s. 77; Pomnik Czynu Zbrojnego, s. 14-15; Przewodnik, s. 358.
|
DO GÓRY ID: 12768 A:
18.
Tablica ku czci bohaterów Powstania Warszawskiego
os. Willowe 1, Szkoła Podstawowa nr 83
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał:
Data odsłonięcia: 1969
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 272; Przewodnik, s. 363; J. Kirchmayer, Powstanie Warszawskie, Warszawa 1972
|
DO GÓRY ID: 12775 A:
|
|
19.
Tablica mjr. Jana Szatowskiego
ul. Wita Stwosza 12, Muzeum Armii Krajowej, Panteon
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu, tekstu i układu: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Inicjatorzy: Żołnierze AK Okręgu Lwowskiego, Środowisko Żołnierzy 27 WDP AK, „Solidarność”
Fundatorzy: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”, ppor. Ewa Kowalska ps. Ewa” — „Anka”, sierż. Janina Świąder ps. „Jasia”, st. strzelec Joanna Zamościńska-Kucałowa ps. „Bronka”, Żołnierze Środowiska 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, Przedsiębiorstwo Usługowo-Budowlane „Unibud” Sp. z o.o. w Limanowej i prezes Ryszard Świąder, Młodzież Szkolna i Społeczeństwo Polskie.
Wymiary: 60 cm x 25 cm
Materiał: metal
Data odsłonięcia: 29 listopada 1992
Inskrypcja: MAJOR / JAN SZATOWSKI / „KOWAL” „ZAGOŃCZYK” „GÓRAL” „DZIRYT” / 1907-1988 ////// By czas nie zaćmił i niepamięć / wszystkim, którzy Polsce oddali swe życie
Uwagi: tablicę odsłoniły Aniela i Kazimiera Szatowskie, poświęcił ks. infułat Stanisław Małysiak
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 1992, nr 3/16, s. 15; 1992, nr 7-8/20, 21, s. 15; 1992, nr 12/25, s. 14, 17; Sura, s. 90.
|
DO GÓRY ID: 14476 A:
|
|
20.
Tablica pamięci — emblemat 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator: Jan Sura, żołnierze 27 WDP
Fundator:
Materiał: metal
Wymiary:
Data odsłonięcia:
|
DO GÓRY ID: 14507 A:
|
|
21.
Tablica pamięci 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator: Jan Sura, żołnierze 27 WDP
Fundator:
Materiał: metal
Wymiary:
Data odsłonięcia:
|
DO GÓRY ID: 14506 A:
|
|
22.
Tablica pamięci Anny Rydlówny
ul. Jana Kochanowskiego róg ul. Piotra Michałowskiego
Autor: Wiesław Komorowski
Inicjator: dyrektor dr Kazimiera Zahradniczek i Rada Pedagogiczna Medycznego Studium Zawodowego nr 1 w Krakowie Wydział Pielęgniarstwa im. Anny Rydlówny
Fundator: płyta przekazana w darze przez kopalnię
Materiał: płyta marmur kielecki, popiersie i litery brąz
Wymiary:
Data odsłonięcia: 11 października 1996
Inskrypcja: [portret Anny Rydlówny w popiersiu] ANNA RYDLÓWNA / 1884 — 1969
Uwagi: Anna Rydlówna (1884 – 1969), córka profesora okulistyki i rektora UJ, siostra poety Lucjana Rydla; założycielka i wieloletnia dyrektorka szkoły pielęgniarek. Żołnierz AK, organizowała służbę sanitarną na terenie Krakowa. Tablicę odsłonięto w 65. rocznicę działalności założonej przez Annę Rydlównę szkoły pielęgniarskiej, której jest patronką.
Bibliografia: Kronika Medycznego Studium Zawodowego nr 1 w Krakowie; MR [Rydlowa Maria], Anna Rydlówna — żołnierz Armii Krajowej, „Informator” SŻAK 1996, nr 10 [48]; PSB.
|
DO GÓRY ID: 14473 A:
23.
Tablica pamięci Janusza Kusocińskiego
os. Handlowe 4, Szkoła Podstawowa nr 91
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał:
Data odsłonięcia: 9 czerwca 1973
Uwagi: Janusz Kusociński (15 stycznia 1907 Warszawa — 21 czerwca 1940 Palmiry), lekkoatleta, wielokrotny rekordzista, złoty medalista olimpiady w Los Angeles (1932). Jako ochotnik podczas kampanii wrześniowej walczył w obronie stolicy, służąc w 360 pułku piechoty. Dwukrotnie ranny; 28 września 1939 odznaczony Krzyżem Walecznych. W czasie okupacji należał do podziemnej organizacji Wilki. Po jej dekonspiracji 26 marca 1940 r. został aresztowany przez Gestapo i osadzony początkowo w więzieniu na Mokotowie, następnie przeniesiony do gestapowskiego aresztu w Alei Szucha. Zginął rozstrzelany w Puszczy Kampinoskiej w pobliżu miejscowości Palmiry w ramach akcji AB, mającej na celu eksterminację polskiej inteligencji. Od 1954 roku odbywają się coroczne międzynarodowe zawody lekkoatletyczne Memoriał Janusza Kusocińskiego.
Bibliografia: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walki i męczeństwa lata wojny 1939-1945, s. 363; Poczet polskich olimpijczyków; „Dziennik Polski” 1973r. nr 131 str. 8; Gąsiorowski, Kuler s. 260.
|
DO GÓRY ID: 14467 A:
24.
Tablica pamięci lotników alianckich
ul. Lipowa 4 (Zabłocie 23), ściana zewn. zakładów "Telpod"
Autor:
Inicjator: Krakowski Klub Seniorów Lotnictwa, ZBoWiD Podgórze
Fundator: "Unitra Telpod"
Wymiary: 60 cm x 80 cm
Materiał: metal odlew
Data odsłonięcia: 4 września 1986
Inskrypcja: [centralnie u góry krzyż z symbolem Polski Walczącej] W 42 rocznicę powstania warszawskiego / pamięci / bohaterskich lotników alianckich / niosących pomoc powstańczej Warszawie / 17 VIII 1944 r. na Zabłociu w zestrzelonym samolocie / Liberator z 205 grupy / bojowej południowo- / afrykańskiej 178 Dywizjonu Bombowego / Royal Air Force – zginęli: / F/Ldr John P. Liversidge RAAF / F/Lt Pilot William D. Wright RAF / F/Sgt/G John D.Clarke RAF / Cześć ich pamięci / Krakowski Klub seniorów / Lotnictwa / Zbowid Podgórze / Kraków 1986 Fund. Unitra Telpod
Uwagi: tablica upamiętnia trzech lotników alianckich strąconych nad Zabłociem podczas lotu z pomocą powstańczej Warszawie.
Bibliografia: Banaś, Fijałkowska, Miejsca Pamięci, s. 155-156; "Dziennik Polski" 1986 nr 203, s. 3; „Echo Krakowa” 1986 nr 167, s. 3; Gąsiorowski, Kuler, s. 296; Przewodnik, s. 365.
|
DO GÓRY ID: 14427 A:
|
|
25.
Tablica pamięci Oddziału "Lech" 5 Dywizji Lwowskiej
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor tekstu i układ:
Inicjator: plut. Mieczysław Rychlicki ps. „Pantera”, żołnierz Oddziału Leśnego „Lech”
Fundator: plut. Mieczysław Rychlicki ps. „Pantera”, żołnierz Oddziału Leśnego „Lech”
Wymiary: 55 cm x 70 cm
Materiał: brąz, odlew
Data odsłonięcia: 18 września 1994
Inskrypcja: [z lewej strony orzeł w koronie na tarczy] Żołnierzom Armii Krajowej / Oddziału leśnego „Lech” / Kompanii II Baonu 26 p.p. / 5 Dywizji Lwowskiej / Walczącym z okupantami / stalinowskim i hitlerowskim / broniącym ludność polską / przed / nacjonalistami ukraińskimi / walczącymi w latach 1939-1944 / w powiecie Mościska / poległym, pomordowanym / zaginionym / składają hołd / Towarzysze Broni [wieniec dębowy z hełmem pośrodku]
Uwagi: tablicę odsłoniła sierż. pchor., kawaler krzyża Virtuti Militari Joanna Domaszewska, poświęcił ks. infułat Stanisław Małysiak.
Bibliografia: Sura, s. 63.
|
DO GÓRY ID: 14483 A:
|
|
26.
Tablica pamięci płk. Jana Stefana Kotowicza
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor tekstu: Jan Sura
Inicjator: żołnierze 27 WDP AK
Fundator: żołnierze 27 WDP AK, społeczeństwo
Wymiary: 60 cm x 40 cm
Materiał: metal (mosiądz)
Data odsłonięcia: 9 listopada 1997
Inskrypcja: [w lewym górnym rogu orzełek „Strzelca”, centralnie ś. † p., w prawym górnym rogu orzeł w koronie] PUŁKOWNIK / JAN STEFAN KOTOWICZ / TWARDY / 1890-1963 / ABSOLWENT I GIMNAZJUM W RZESZOWIE / CZŁONEK ZWIĄZKU STRZELECKIEGO I P.O.W. / OFICER I BRYGADY LEGIONÓW PIŁSUDSKIEGO / OBROŃCA LWOWA I OJCZYZNY — 1920 r. / DOWÓDCA 3 BRYGADY GÓRSKIEJ / I POLSKI KOMENDANT W OBOZIE DLA INTERNOWANYCH / W EGER NA WĘGRZECH 1939 r. / DOWÓDCA 27 WOŁYŃSKIEJ DYWIZJI PIECHOTY A.K. 1944 r. / WIĘZIEŃ PRL-u / ODZNACZONY ORDEREM VIRTUTI MILITARI // „BY CZAS NIE ZAĆMIŁ I PAMIĘĆ” // [centralnie znak Polski Walczącej] / w lewym dolnym rogu] AD 1997 [w prawym dolnym rogu] ŻOŁNIERZE 27 WDP AK / SPOŁECZEŃSTWO ZIEMI KRAKOWSKIEJ / i GMINY m. KRAKOWA
Bibliografia: Żołnierze Wołynia…, s. 134; Sura, s. 92.
|
DO GÓRY ID: 14465 A:
|
|
27.
Tablica pamięci szefostwa produkcji broni "Ubezpieczalnia"
ul. Dietla 30, kościół św. Agnieszki, lewa strona nawy
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 50 cm x 75 cm
Materiał: marmur czarny, śruby ze znakiem Polski Walczącej na tarczy: metal
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: W HOŁDZIE / POMORDOWANYM W NOC OKUPACJI / HITLEROWSKIEJ [znak Polski walczącej umieszczony na tle granatu] // ŻOŁNIERZOM / SZEFOSTWA KONSPIRACYJNEJ / PRODUKCJI BRONI / KRAKOWSKIEGO OKRĘGU / ARMII KRAJOWEJ / „UBEZPIECZALNIA” / 1942-1944 / TOWARZYSZE BRONI [w rogach znak Polski Walczącej]
Bibliografia: Archiwum kościoła św. Agnieszki, sygn. H, 32; Gruczyński, s. 105, 147.
|
DO GÓRY ID: 14448 A:
|
|
28.
Tablica pamięci żołnierzy Okręgu Krakowskiego poległych w latach 1939-1945
Rynek Główny, Bazylika Mariacka, kaplica M.B. Częstochowskiej
Autor:
Autor tekstu i układ:
Wykonanie tablicy: Fabryka Z.B.M. i A. im. Zieleniewskiego w Krakowie (nieodpłatnie)
Inicjator: płk Ludwik Muzyczka
Fundator: b. żołnierze Okręgu Kraków AK
Wymiary: 60 cm x 40 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: ok. 1976
Inskrypcja: ŻOŁNIERZOM / ARMII KRAJOWEJ / OKRĘGU KRAKOWSKIEGO / POLEGŁYM I ZAMORDOWANYM / W OBRONIE OJCZYZNY / W WALCE / Z NAJEŹDŹCĄ HITLEROWSKIM / W LATACH 1939-1945 [w prawym rogu znak Polski Walczącej]
Uwagi: Starania o umieszczenie tablicy płk Ludwik Muzyczka „Benedykt” rozpoczął wraz z Stanisławem Porębskim, żołnierzem AK i „Stasią” — łączniczką Kedywu i Batalionu Skała w latach 1970.
Bibliografia: Przewodnik, s. 359; Rozmus „Buńko”, Pamięć zakuta, s. 83-84.
|
DO GÓRY ID: 12766 A:
|
|
29.
Tablica pamięci żołnierzy Okręgu Nowogródzkiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator: żołnierze AK Okręgu Nowogrodzkiego
Fundator: żołnierze AK Okręgu Nowogrodzkiego
Wymiary:
Materiał: tablica: metal, symbole i ćwieki metalowe
Data odsłonięcia: 21 maja 2000
Inskrypcja: [z lewej krzyż Virtuti Militari, w środku orzeł w koronie na tarczy Amazonek, z prawej Krzyż Armii Krajowej] Pamięci żołnierzy / września oraz Armii Krajowej / Okręgu Nowogródzkiego / poległych w obronie Ziem Wschodnich / II Rzeczypospolitej / w latach 1939 — 1945 // [do prawej] Towarzysze Broni
Uwagi: tablicę odsłonił prezes ŻZŻAK Okręgu Nowogródzkiego Bolesław Lisowski, poświęcił ks. infułat Stanisław Małysiak.
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 2000, nr 6/115, s. 10 i n.; Sura, s. 75.
|
DO GÓRY ID: 14514 A:
|
|
30.
Tablica ppłk Jana Kantego Lasoty "Przyzby"
ul. Mikołajska 20 róg św. Krzyża, fasada kamienicy
Autor tekstu i układ: Kazimierz Bajer
Inicjator: Kazimierz Bajer
Fundator: Irena i Kazimierz Bajerowie
Wymiary: 50 cm x 30 cm
Materiał: kamień sztuczny
Data odsłonięcia: 10 listopada 1996
Inskrypcja: W TYM DOMU [znak Polski Walczącej] / W LATACH 1943-1945 MIESZKAŁ / PPŁK MGR / JAN KANTY LASOTA „PRZYZBA” / OSTATNI SZEF SZTABU / OKRĘGU KRAKÓW ARMII KRAJOWEJ / UR.20.X 1899. ARESZTOWANY 17. IV.1945 / ZM.19.V.1950 ZAMĘCZONY w Z.S.R.R. / PODKOMENDNI I TOWARZYSZE BRONI 1996
Uwagi: Lasota Jan Kanty, ps. Jan Kanty, Przyzba (1889—1950), oficer WP, podpułkownik AK, komendant Okręgu Lubelskiego Organizacji Orła Białego. Ur. 20 X w Borku Starym (woj. rzeszowskie), syn Józefa, nauczyciela, i Marii z Gryzieckich. Magister prawa. Walczył w wojnie polsko-sowieckiej, uzyskując stopień porucznika. Na stopień kapitana awansował w 1924 r., służąc w 56 pp w Krotoszynie. Odbył staż w dowodzeniu pociągiem pancernym nr 12. Przeniesiony został z kolei do KOP, a od 1932 r. do 8 pp Leg. w Lublinie, gdzie w r. 1938 otrzymał awans na stopień majora. Podczas kampanii wrześniowej zorganizował i dowodził baonem marszowym, wystawionym z żołnierzy mobilizowanych w drugim rzucie przez 8 pp Leg. Bronił przepraw przez Wisłę w rejonie Bochotnicy, po czym w walkach odwrotowych doszedł pod Tomaszów Lub., ranny w bitwie pod Cześniakami. Po wyjściu ze szpitala przystąpił do pracy konspiracyjnej, tworząc na terenie Lubelszczyzny pierwsze zręby Organizacji Orła Białego. Został komendantem tej organizacji w Okręgu Lubelskim, a po scaleniu z SZP zastępcą komendanta Okręgu. Pod koniec 1939 r. przeniósł się początkowo do Tarnowa, a następnie do Krakowa, gdzie został powołany na stanowisko szef Oddziału II Komendy Okręgu Krakowskiego ZWZ-AK. Od lutego 1943 r. równolegle z awansem na stopień podpułkownika otrzymał funkcję szefa sztabu Okręgu, na której pozostawał do stycznia 1945 r. W kwietniu tego roku aresztowany przez NKWD i wywieziony do Moskwy, gdzie został skazany i zesłany do obozu w Karagandzie. Zmarł jako robotnik w kopalni lub w kamieniołomie.
Odznaczony m.in. Krzyżem Virtuti Militari 5 kl., dwukrotnie Krzyżem Walecznych.
Kazimierz Bajer, adiutant ppłk Lasoty „Przyzby”, oficer Kedywu.
Bibliografia: „Informator” Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej, 1996, nr 10 [48]; Jan Wiesław Olesiński, Szef Sztabu Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej podpułkownik Jan Kanty Lasota, „Zeszyty Historyczne” nr 8/2006, s. 58 i n.
|
DO GÓRY ID: 14468 A:
31.
Tablica ppłk Tomasza Matyszewskiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 70 cm x 90 cm
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: 25 września 2005
Inskrypcja: [w rogach tablicy ćwieki mocujące z symbolem Polski Walczącej na tarczy] W HOŁDZIE WIELKIEMU PATRIOCIE / PPŁK TOMASZOWI MATYSZEWSKIEMU / PS. „ANDRZEJ ĆWIKŁA” / KAWALEROWI ORDERU VIRTUTI MILITARI V KLASY / ODZNACZONEMU / KRZYŻEM WALECZNYCH KRZYŻEM ARMII KRAJOWEJ / KRZYŻEM PARTYZANCKIM KRZYŻEM II OBRONY LWOWA / ORAZ 4-RO KROTNIE MEDALEM WOJSKA / ŻOŁNIERZOWI ARMII KRAJOWEJ UCZESTNIKOWI KAMPANII WRZEŚNIOWEJ 1939 / KOMENDANTOWI NARODOWEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ DZIELNICY LWÓW-ŚRÓDMIEŚCIE / W LATACH 1941-1944 / DOWÓDCY 8 KOMPANII 26 PP AK W MILCZYCACH / DOWÓDCY ODDZIAŁÓW LWOWSKIEGO ZGRUPOWANIA „SAN” SPIESZĄCYCH NA POMOC POWSTAŃCZEJ WARSZAWIE 1944 / DOWÓDCY KOMPANII ZGRUPOWANIA „C-2” „WARTA” / OSŁANIAJĄCEGO LUDNOŚĆ POLSKĄ PRZED BANDAMI UPA / CZŁOWIEKOWI WIELKIEGO SERCA, KTÓREMU BLISKI BYŁ LOS PODLEGŁYCH ŻOŁNIERZY / POMYSŁODAWCY I WYKONAWCY BRAWUROWEJ AKCJI „GŁUCHONIEMYCH GREKÓW” W SIERPNIU 1945 R. / POLEGAJĄCEJ NA WYWIEZIENIU CZĘŚCI SWOJEGO ODDZIAŁU Z POLSKI NA „ZACHÓD” I W TEN SPOSÓB URATOWANIE / SWOICH „CHŁOPCÓW” PRZED ARESZTOWANIAMI I WYWÓZKĄ WGŁĄB ZWIĄZKU SOWIECKIEGO. / AUTOROWI KSIĄŻKI „LISTY SERCEM PISANE” // CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI! / KRAKÓW 25 IX 2005 -== ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ OBSZARU LWOWSKIEGO
|
DO GÓRY ID: 14470 A:
32.
Tablica upamiętniająca 3 Pułk Strzelców Podhalańskich AK
ul. Dietla 30, kościół św. Agnieszki
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 55 cm x 70 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia:
Uwagi: tablica poświęcona jest pamięci żołnierzy oddziału partyzanckiego „Harnaś”, należącego do 3 Pułku Strzelców Podhalańskich AK, działającego w okręgu Krakowskim AK.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 14; Przewodnik, s. 366.
|
DO GÓRY ID: 14482 A:
33.
Tablica upamiętniająca akcję Gwardii Ludowej i Żydowskiej Organizacji Bojowej na "Cyganerię"
ul. Szpitalna 38, fasada kamienicy
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 100 cm x 60 m
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: luty 1952; modernizacja 1986
Inskrypcja: W nocy z 24 na 25 XII 1942 r / grupa żołnierzy Gwardii Ludowej / i Żydowskiej Organizacji Bojowej / dokonała akcji na mieszczący się tu / niemiecki lokal „Cyganeria” / zadając okupantowi poważne straty // Tablicę tę / ku chwale bohaterskich żołnierzy / wmurowano w 10 rocznicę / powstania PPR
Uwagi: nocny klub „Cyganeria”, podczas II wojny przeznaczony tylko dla Niemców, w zamachu zginęło 11, zostało rannych 13 hitlerowców.
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja, cz. III; „Dziennik Polski” 1952 nr 36; Gąsiorowski, Kuler, s. 189; kartoteki MHmK; Przewodnik, s. 360; Rożek, Przewodnik, s. 216; Zając J., Toczyły się boje.
|
DO GÓRY ID: 14547 A:
34.
Tablica upamiętniająca akcję PPS na Arbeitsamt
ul. Lubelska 27, fasada kamienicy
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 100 cm x 65 cm
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: 28 stycznia 1964
Inskrypcja: dnia 28 1 1943 roku / oddział bojowy / Polskiej Partii Soc / jalistycznej doko / nał zamachu bom / bowego na miesz / czący się w tym / budynku „Arbeits / amt” niszcząc / całą ewidencję / uratował tysiące / Polaków przed / wywiezieniem na / przymusowe ro / boty do Niemiec
Uwagi: 28 stycznia członkowie GL i PPS spalili kartoteki Arbeitsamtu dot. wysyłki na roboty przymusowe.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler s. 228; „Dziennik Polski” 1964 nr 25; Gąsiorowski, Kuler s. 228; kartoteki MHmK; Przewodnik, s. 361.
|
DO GÓRY ID: 14545 A:
35.
Tablica upamiętniająca akcję PPS
ul. Zakopiańska, ściana zewnętrzna na b. bud. adm. Solvay
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 100 cm x 70 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 21 listopada 1965
Inskrypcja: 21 listopada 1940 / Grupa dywersyjna / Polskiej Partii Socjalistycznej / w Krakowie // dokonała sabotażu / w Zakładach Sodowych „Solvay” niszcząc zmagazynowane / przez hitlerowskiego okupanta / materiały do produkcji / środków wybuchowych / Akcję przeprowadzili / Marian Bomba / Jan Rzepa / Jan Kałuża // 21 listopada I965 w XXV rocznicę
Bibliografia: Przewodnik, s. 366.
|
DO GÓRY ID: 14546 A:
36.
Tablica upamiętniająca Bataliony Chłopskie
Lubocza 140a, Szkoła Podstawowa nr 76
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał:
Data odsłonięcia: 1973
Uwagi: Bataliony Chłopskie, pocz. Straż Chłopska, zbrojna organizacja Stronnictwa Ludowego, podporządkowana konspiracyjnym strukturom Stronnictwa, została utworzona przez działaczy Naczelnego Komitetu Wykonawczego Stronnictwa Ludowego, którzy pozostali w okupowanym Kraju. Początkowo nosiło ono nazwę Straży Chłopskiej, a potem Batalionów Chłopskich.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler s. 264; kartoteka żołnierzy konspiracji MHmK; K. Przybysz, A. Wojtas, Bataliony Chłopskie, Warszawa 1985; Przewodnik, s. 363.
|
DO GÓRY ID: 14544 A:
37.
Tablica upamiętniająca Bataliony Chłopskie
ul. Klasztorna 11, kościół OO. Cystersów w Mogile
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary; 130 cm x 80 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 1980 ?? 24 sierpnia 1986 K,G ??
Inskrypcja: Żołnierzom / Batalionów Chłopskich / poległym w walce o wolność / i niepodległość Polski / w latach 1940-1945 // W obliczu wiekuistości minionych / pokoleń ojców i praojców w obliczu / nieśmiertelności ducha Ojczyzny moj / ej Polski w obliczu zakutego w kaj / dany niewoli narodu polskiego ślu / buję i postanawiam w swoim sumieniu / człowieczym i obywatelskim, że na / każdym miejscu i we wszystkich oko / licznościach walczyć będę z najeźdźcą / o przywrócenie całkowitej wolności / narodu polskiego i niepodległości / państwowej Polski… Na chrześcijań / skich zasadach demokracji opartej... / Tak mi dopomóż Bóg / (z przysięgi BCH) // [krzyż z orłem pośrodku, symbolem Polski Walczącej i literami B=Ch na ramionach] / Wzbogacili tradycję walk niepodległoś / ciowych, a oręż polski okryli / chwałą w otwartych bitwach w obronie / Zamojszczyzny / pod Wojdą, Zaborecznem, Różą / i na polach bitewnych / Czantorii, Puszczy Kozienickiej, Jani / szowa, Puszczy Solskiej, Augustówki, / Słupi, Skalbmierza, Tarnobrzegu / Baranowa / oraz innych bitwach i akcjach zbrojnych // Towarzysze Broni
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 261; Przybysz K., Wojtas A., Bataliony Chłopskie, Warszawa 1985-1986; „Tygodnik Powszechny” 1986 nr 39 s. 7;
|
DO GÓRY ID: 14548 A:
|
|
38.
Tablica upamiętniająca bojowników Batalionu "Skała"
ul. Loretańska 11, krużganki loretańskie kościoła OO. Kapucynów
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: wrzesień 1999
Inskrypcja: [znak Polski Walczącej] DLA UCZCZENIA PAMIĘCI ŻOŁNIERZY / KEDYWU KRAKOWSKIEGO OKRĘGU / ARMII KRAJOWEJ / I SAMOD1ZIELNEGO BATALIONU / PARTYZANCKIEGO „SKAŁA” AK / KTÓRZY W IMIĘ HASŁA / „BÓG – HONOR – OJCZYZNA” / WALCZYLI O WOLNOŚĆ POLSKI / Z HITLEROWSKIM OKUPANTEM / W LATACH 1939-1945 / TABLICĘ TĘ UFUNDOWALI KOLEDZY / W WALKACH POLEGŁO 38 / PARTYZANTÓW, 15 ZOSTAŁO RANNYCH / BOŻE SPRAW BY TRUD, KREW I ŚMIERĆ / TYCH MŁODYCH KRAKOWSKICH / PARTYZANTÓW NIE BYŁY DAREMNE / I NIE POSZŁY W ZAPOMNIENIE / KRAKÓW, WRZESIEŃ 1999 R.
|
DO GÓRY ID: 12767 A:
39.
Tablica upamiętniająca gen. Antoniego Chruściela
ul. Wita Stwosza 12, Muzeum Armii Krajowej, Panteon
Autor: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Inicjator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Fundator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Wymiary: 60 cm x 25 cm
Materiał: blacha mosiężna trawiona
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: Antoni Chruściel / „Monter” „Nurt” „Ryż” / „Dozorca” / 1895—1960 / 1914–1918 w Legionie Wsch. Dypl. oficer St. Sł. WP. / Wykładowca Wyższej Szkoły Wojsk d-ca 82 pp. / Absolwent / kursu X „Bohaterów” Wyższej Szkoły / Wojennej WP. / w 1939 walczy w składzie Armii „Łódź” / w obronie Modlina / od 1940 szef Wydz. III Kom. Okr. Warszawa ZWZ / Szef Sztabu i d-ca komendanta Okręgu / od III 1941 komendant Okręgu Warszawskiego / Związku Walki Zbrojnej — Armii Krajowej / dowódca Powstania Warszawskiego / i Warszawskiego Korpusu Armii Krajowej // „By czas nie zaćmił i niepamięć” // w hołdzie wszystkim poległym za Ojczyznę / żołnierzom Powstania Warszawskiego / Oficerom Komendy Gł. Armii Krajowej, którzy opuszczeni i zdradzeni przez sprzymierzonych / bronili nieugięcie honoru / Najjaśniejszej Rzeczypospolitej / i żołnierza polskiego w kraju i na obczyźnie / [znak Polski Walczącej w wieńcu ze wstęgami] // poległym w boju, zamordowanym w katowniach śledczych, straconym w egzekucjach, zmarłym / w więzieniach, obozach i na zsyłkach / zaginionym bez wieści // Towarzysze Broni / Żołnierze Armii Krajowej / Młodzież szkolna i społeczeństwo / polskie
Uwagi: jedna z zespołu tablic w Panteonie Pamięci Muzeum AK.
|
DO GÓRY ID: 14455 A:
40.
Tablica upamiętniająca gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila
ul. Bosacka 13
Autor:
Inicjator: Fundacja Historii Armii Krajowej
Fundacja: Fundacja Historii Armii Krajowej
Materiał:
Wymiary:
Data odsłonięcia:
Bibliografia: Encyklopedia Krakowa, s. 202; Gąsiorowski, Kuler, s. 11.
|
DO GÓRY ID: 14458 A:
|
|
41.
Tablica upamiętniająca gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila
ul. Loretańska 11, krużganki loretańskie w kościele OO. Kapucynów
Autor tekstu i układ: Stanisław Dąbrowa-Kostka
Inicjatorzy: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta
Fundator:
Wymiary:
Materiał: marmur; kotwice Polski Walczącej w rogach: metal
Data odsłonięcia: 21 lutego 1988
Inskrypcja: AUGUST EMIL / FIELDORF NIL / GENERAŁ BRYGADY / UR. 30 III 1895 W KRAKOWIE / DOWÓDCA KEDYWU K-DY GŁ. AK 1943-1944 / KOMENDANT GŁ. ORGANIZACJI NIEPODLEGŁOŚĆ NIE / STRACONY NIEWINNIE 24 II 1953 / ZREHABILITOWANY W 1957
Bibliografia: Encyklopedia Krakowa, s. 202; Gąsiorowski, Kuler, s. 61; „Kraków” 1990 nr 1; Kryska-Karski, Żurakowski St., Generałowie Polski Niepodległej ; Rożek, Przewodnik, s. 470.
|
DO GÓRY ID: 14459 A:
|
|
42.
Tablica upamiętniająca gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila
ul. Podbrzezie 10, Zespół Szkół Mechanicznych
Autor: Maciej Zychowicz
Fundator: prof. Eugeniusz Waniek, społeczeństwo
Wymiary:
Materiał: metal
Data odsłonięcia: 6 listopada 2004
Uwagi: gen. August Fieldorf-Nil jest patronem Zespołu Szkół Mechanicznych w Krakowie.
Bibliografia: (PSZ) Wzór w czasach antybohaterów, „Dziennik Polski” z 8 listopada 2004.
|
DO GÓRY ID: 14460 A:
43.
Tablica upamiętniająca gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila
ul. Lubicz 32; fasada kamienicy
Autor popiersia: Bronisław Chromy, odlew w brązie wykonał Stefan Kowalówka
Autor tekstu i układ: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta
Inicjator: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Związek Inwalidów Wojennych
Fundator: wykonanie i osadzenie tablicy: Związek Inwalidów Wojennych.
Wykonanie (nieodpłatne) płyty tablicy: Kieleckie Kopalnie Surowców Mineralnych
Wymiary: 100 x 60 cm
Materiał: tablica szary granit; popiersie brąz; ćwieki mocujące metal
Data odsłonięcia: 11 listopada 1989
Inskrypcja: W TYM DOMU / URODZIŁ SIĘ 20 III 1895 [ portret z profilu] GEN. BRYG. / AUGUST EMIL / FIELDORF „NIL” / UCZESTNIK WALK LEGIONÓW / WOJEN 1920 I 1939 / ORGANIZATOR I SZEF KEDYWU / KG ARMII [znak Polski Walczącej] KRAJOWEJ / SKAZANY NIEWINNIE / STRACONY 24 II 1953 / ZREHABILITOWANY 1989
Uwagi: Gen. August Emil Fieldorf (20 marca 1985— 24 lutego 1953) w czasie kampanii wrześniowej dowodził 51 pułkiem piechoty. Po klęsce powrócił do kraju, potem przedostał się do Francji. W 1940 jako pierwszy emisariusz Naczelnego Wodza przybył do kraju, pełnił wysokie funkcje w ZWZ. Od 1942 komendant Kedywu AK. Awansowany na generała, odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Aresztowany przez NKWD, nierozpoznany, w marcu 1945 wywieziony do obozu pracy na Ural. Ciężko chory powrócił do kraju w 1947, zamieszkał w Łodzi. W listopadzie 1950 aresztowany przez UB. Skazany w 1952 w procesie opartym na sfingowanych oskarżeniach na karę śmierci, został stracony 24 lutego 1953; miejsce pochowania nieznane. Zrehabilitowany w 1989.
Inicjatywa wykonania tablicy upamiętniającej Generała powstała pod koniec lat 70.; z końcem lat 80. z inspiracji Związku Inwalidów Wojennych powstał Społeczny Komitet Organizacyjny na czele ze Stanisławem Dąbrową-Kostką. Uroczystego odsłonięcia tablicy dokonał 11 listopada 1989 oficer Kedywu i Baonu Partyzanckiego „Skała” mjr Zygmunt Kawecki ps. „Mars”. Tablica została zamontowana na fasadzie domu, w którym urodził się gen. Fieldorf.
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 273; Idem, Mała encyklopedia Krakowa, s. 107, 484; „Biuletyn Informacyjny Małopolski”, I, nr 5; Gąsiorowski, Kuler, s. 64; „Kraków” 1991 nr 1; Encyklopedia Krakowa, s. 202; Pomnik Czynu Zbrojnego Polski Walczącej, s. 17; Rozmus „Buńko”, Pamięć zakuta, s. 101-102; Rożek, Przewodnik.
|
DO GÓRY ID: 14457 A:
|
|
44.
Tablica upamiętniająca gen. Stanisława Rostworowskiego ps. "Odra"
ul. Św. Marka 8; fasada kamienicy, na lewo od bramy
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator: Teresa Stanek
Fundator:
Materiał: marmur / kamień o barwie ciemnoszarej [sjenit]
Wymiary: 58 x 65 cm
Data odsłonięcia: 11 listopada 1981
Inskrypcja: W TYM DOMU W DNIU 11 SIERPNIA 1944 R. / ZOSTAŁ WRAZ Z DOMOWNIKAMI ARESZTOWANY PRZEZ GESTAPO / GENERAŁ BRYGADY / DR STANISŁAW ROSTWOROWSKI / UR. 19 XII 1888 R. W KRAKOWIE / UCZESTNIK SZARŻY POD ROKITNĄ SZEF SZTABU / JEDEN Z GŁÓWNODOWODZĄCYCH W III POWSTANIU ŚLĄSKIM / PS. „LUBIENIEC” / DOWÓDCA GRUPY FORTYFIKACYJNEJ / W OBRONIE WARSZAWY-PRAGI W 1939 R. / INSPEKTOR KOMENDY GŁÓWNEJ AK / W KRAKOWIE / PS „ODRA” // ZAMORDOWANY ZOSTAŁ W TYM SAMYM DNIU / W KATOWNI GESTAPO PRZY UL. POMORSKIEJ / W KRAKOWIE / Kraków 11 XI 1981
Uwagi: Stanisław Rostworowski (19 grudnia 1888 — 2 listopada 1944), legionista z 1918, Rokitniańczyk, szef sztabu i dowódca w III Powstaniu Śląskim, w 1939 dowódca Grupy Fortyfikacyjnej w obronie Warszawy i Pragi, inspektor Komendy Głównej Armii Krajowej w Krakowie. 11 sierpnia 1944 zabrany z mieszkania przy ul. św. Marka 8 i zamordowany przez gestapowców.
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 273, 237; „Dzienniki Polski” 1981, nr 225; Gąsiorowski, Kuler, s. 68-69; MEK, 374; kartoteki MHmK; J. Niekrasz, Z dziejów AK na Śląsku Przewodnik, s. 358; Rożek, Przewodnik, 118.
|
DO GÓRY ID: 14472 A:
|
|
45.
Tablica upamiętniająca grupę "ELZET" AK działającą w fabryce Zieleniewskiego
ul. Grzegórzecka 69, front Zakładów Zieleniewskiego
Autor tekstu i układ:
Inicjator: żołnierz krakowskiego Kedywu Janusz Kostecki „Żywioł”
Fundator: pracownicy Zakładów im. Ludwika Zieleniewskiego
Wymiary:
Materiał: czarny granit
Data odsłonięcia: 26 czerwca 1991
Inskrypcja: W HOŁDZIE POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ / W LATACH 1939-1945 / PRACOWNIKOM FABRYKI L. ZIELENIEWSKI / I FITZNER-GAMPER / S.A. W KRAKOWIE. BOHATERSKIM ŻOŁNIERZOM GRUPY / SABOTAŻOWO-DYWERSYJNEJ „ELZET” KOLEJNYCH UGRUPOWAŃ / OOB-ZWZ-ZO AK Z TERENU FABRYKI I PIERWSZEMU DOWÓDCY / POR. INŻ. ALBINOWI HAUSNEROWI PS. DORNBACH / ZAMORDOWANEMU W OŚWIĘCIMIU W 1943 R. / WSPÓLNIE WALCZĄCYM ŻOŁNIERZOM III ODCINKA / ZWIĄZKU ODWETU PODOKRĘGU KRAKÓW ORAZ OFIAROM / MORDU, WIĘZIEŃ / I OBOZÓW HITLEROWSKICH. // TABLICĘ TĘ POŚWIĘCAJĄ ŻYJĄCY / UCZESTNICY WSPÓLNEJ WALKI. / ZAŁOGA ZMBiA IMIENIA LUDWIKA ZIELENIEWSKIEGO W KRAKOWIE. / KRAKOWSKIE ŚRODOWISKO „SYNÓW PUŁKU”. // CZEŚĆ ICH ŻOŁNIERSKIEJ PAMIĘCI. ROK 1991
Uwagi: inż. Albin Hausner ps. „Dornbach” wstąpił do organizacji „Białego Orła” na przełomie października / listopada 1939; po zaprzysiężeniu został dowódcą grupy sabotażowo dywersyjnej o kryptonimie „ELZET”; aresztowany przez Gestapo 8 lutego 1943, został skazany na śmierć i stracony w Auschwitz w kwietniu tegoż roku. Konspiracja na terenie zakładów Zieleniewskiego działała do czasu wyjścia hitlerowców z Krakowa.
Bibliografia: Rozmus „Buńko”, Pamięć zakuta, s. 113-114; W okupowanym Krakowie. „Dornbach” i inni, „Dziennik Polski”, 28 czerwca 1991.
|
DO GÓRY ID: 12770 A:
46.
Tablica upamiętniająca kpt. Michała Fijałkę
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu, tekstu i układu: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Inicjator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”, krakowskie Środowisko 27 WDP AK
Fundator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis” żołnierze Armii Krajowej, Młodzież Szkolna i Społeczeństwo Polskie
Materiał: blacha mosiężna trawiona
Wymiary: 60 cm x 25 cm
Data odsłonięcia: 23 września 1990
Inskrypcja: KAPITAN / MICHAŁ FIJAŁKA / „KAWA” „WIEŚNIAK” „SOKÓŁ” / 1915-1983 / HARCERZ. W 1939 PODCHORĄŻY WALCZY W ARMII „KRAKÓW”, PRZEDZIERA SIĘ PRZEZ WĘGRY / DO PSZ WE FRANCJI — W 4 KOMP. PPANC. 2 DP / GEN. PRUGAR-KETLINGA PRZECHODZI SZLAK BOJOWY DO CAMPAGNE. / PRZEZ KAPITULUJĄCĄ FRANCJĘ /PRZEDZIERA SIĘ ZE SWYM DZIAŁONEM DO BORDEAUX / I ANGLII. / W SZKOCJI OFICER BAONU STRZELCÓW PODHALAŃSKICH / CICHOCIEMNY — SKOK DO KRAJU 1 / 2.IX.1942. / OFICER DYSP. KOM. GŁ. ARMII KRAJOWEJ W II ODC. / „WACHLARZA” / WSPÓŁINICJATOR I UCZESTNIK ODBICIA WIĘZIENIA / W PIŃSKU DOWODZ. PRZEZ „DONATA” — „PONUREGO” / Z-CA INSPEKTORA REJ. KOWELSKIEGO AK, ORGANIZATOR / ODDZIAŁÓW PARTYZANCKICH I SAMOOBRONY / NA WOŁYNIU. / OD STYCZNIA DO KOŃCA LIPCA 1944 PRZECHODZI CAŁY / SZLAK BOJOWY 27 DP AK JAKO DCA 1 BAT. / 55 PP AK W ZGRUPOWANIU „GROMADA” / WIĘZIONY I PRZEŚLADOWANY, DO KOŃCA ŻYCIA WALCZYŁ / NIEZŁOMNIE O OCALENIE PRAWDY HISTORYCZNEJ / O POLSCE WALCZĄCEJ / „BY CZAS NIE ZAĆMIŁ I NIEPAMIĘĆ” / WSZYSTKIM, KTÓRZY POLSCE ODDALI SWE ŻYCIE / NA WOŁYNIU, PIŃSZCZYŹNIE I LUBELSZCZYŹNIE / [krzyż harcerski, odznaka spadochronowa, odznaka 27 DPAK] CICHOCIEMNYM, ORGANIZATOROM I UCZESTNIKOM / PRACY KONSPIRACYJNEJ I SAMOOBRONY, / HEROICZNIE OFIARNYM KOBIETOM-POLKOM, / CHŁOPOM POLSKIM, HARCERZOM, / MŁODZIEŻY SZKOLNEJ, KOLEJARZOM / I POCZTOWCOM / TOWARZYSZE BRONI / ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ / MŁODZIEŻ SZKOLNA I SPOŁECZEŃSTWO / POLSKIE
Uwagi: kpt. Michał Fijałka, por. 27 Wołyńskiej DP AK, autor monografii 27 Wołyńskiej Dywizji AK. Tablicę odsłoniła żona generała Antonina Fijałka, poświęcił ją ks. bp Kazimierz Górny. Druga odbitka tej tablicy znajduje się w Muzeum Armii Krajowej.
Bibliografia: Żołnierze Wołynia…, s. 69; O. Krajewski, T. Świąder, Epitafium o członku ZBoWiD, kpt. rez. mgr. inż. Michale Fijałce ps. „Kawa” i „Sokół”, „W Marszu1939-1945”, Kraków 1983; Sura, s. 89.
|
DO GÓRY ID: 14456 A:
47.
Tablica upamiętniająca lotników alianckich
ul. Lipowa 4 (Zabłocie)
Fundator: Krakowski Klub Seniorów Lotnictwa, Koło ZBoWiD Podgórze
Materiał:
Fata odsłonięcia: 1986
Inskrypcja: [krzyż z symbolem Polski Walczącej na przecięciu ramion] w 42. rocznicę powstania warszawskiego / pamięci / bohaterskich lotników alianckich / niosących pomoc walczacej Warszawie / 17.08.1944 r. na Zabłociu w zestrzelonym samolocie / „Liberator” z 205 grupy bombowej południowo-amerykaŃskiej / 178 dywizjonu bombowego / Aoyal Air Force / zginęli: F/Ldr John P. Liversidge RAF / F/LT P i LO William D. Wright RAF / F/SGTA/G John D. Clarke RAF // Cześć ich pamięci / Krakowski Klub Seniorów / Lotnictwa / Kraków 1986 == ZBoWiD Podgórze
Bibliografia: Banaś, Fijałkowska, s. 155.
|
DO GÓRY ID: 14550 A:
|
|
48.
Tablica upamiętniająca mjr. Władysława Kochańskiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator: środowisko 27 Wołyńskiej DP AK
Fundator: Zdzisław Borysiuk „Kruk”
Wymiary: 35 cm x 45 cm
Materiał: kamień
Data odsłonięcia: 17 kwietnia 1988
Inskrypcja: [Ś. † P.] MJR WŁADYSŁAW KOCHAŃSKI / PS. „WUJEK” „BOMBA” / CICHOCIEMNY, D-CA O.P. „BOMBY” / 27 DYWIZJI WOŁYŃSKIEJ ARMII KRAJOWEJ / SPOCZYWA NA CMENTARZU SALWATORSKIM W KRAKOWIE / NIECH SPOCZYWA W PANU
Uwagi: fundator tablicy, ppor. Zdzisław Borysiuk ps. „Kruk” był dowódcą plutonu 1/50 pp. 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Tablicę odsłonił ppor. Zdzisław Borysiuk, poświęcił ją ks. prałat Jan Dziasek.
Bibliografia: Żołnierze Wołynia…, s. 56; Sura, s. 87.
|
DO GÓRY ID: 14464 A:
49.
Tablica upamiętniająca Narcyza Wiatra "Zawojnę"
ul. Św. Gertrudy 16
Autor: Galica
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 1999
Inskrypcja: [płaskorzeźbiony portret Narcyza Wiatra „Zawojny”]: Płk. Narcyz Wiatr „Zawojna” /1907-1945 / Komendant Okręgu / Batalionów Chłopskich / na Małopolskę i Śląsk / w tym domu miał kwaterę / w latach 1943-1945 / Zamordowany na Plantach / krakowskich 21 IV 1945 r. / przez Urząd Bezpieczeństwa / żołnierze BCh… a było nas / 45 tysięcy… / Kraków 1999
|
DO GÓRY ID: 14549 A:
|
|
50.
Tablica upamiętniająca Orlęta II obrony Lwowa oraz żołnierzy WP, POW, ZWZ, AK, NIE Obszaru Lwowskiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator:
Fundator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” w Krakowie
Wymiary:
Materiał: tablica kamień (sjenit), emblemat Krzyża II Obrony Lwowa i śruby mosiężne
Data odsłonięcia: 8 września 1994
Inskrypcja: [emblemat Krzyża Drugiej Obrony Lwowa] ORLĘTOM II-GIEJ OBRONY LWOWA / ROZPOCZĘTEJ WE WRZEŚNIU 1939 R / I WÓWCZAS POLEGŁYM ŻOŁNIERZOM WP. / ORAZ ŻOŁNIERZOM POWW-ZWZ-AK-NIE OBSZARU LWOWSKIEGO / ZAMĘCZONYM W WIĘZIENIACH I OBOZACH SOWIECKICH, NIEMIECKICH I PRL-OWSKICH / POMORDOWANYM PRZEZ UPA I ZMARŁYM NA NIELUDZKIEJ ZIEMI / — Z PAMIĘCIĄ HOŁDU — / W 50-TĄ ROCZNICĘ WALK OPERACJI „BURZA” AK WE LWOWIE / OGÓLNOPOLSKI OKRĘG ŻOŁNIERZY AK OBSZARU LWOWSKIEGO / IM. „ORLĄT LWOWSKICH” / 1944-1994
Uwagi: płytę odsłonili Jerzy Węgierski ps. „Antek” i Tomasz Matyszewski ps. „Ćwikła”, poświęcił ks. infułat Stanisław Małysiak
Bibliografia: Sura, s. 62.
|
DO GÓRY ID: 12777 A:
|
|
|
|
