|
Opracowania / Projekty \ Pomniki i tablice w Krakowie \ Instytucje Polskiego Państwa Podziemnego
|
|
1.
Tablica upamiętniając siedzibę Rady Pomocy Żydom "Żegota"
ul. Jagiellońska 11
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 2005
Inskrypcja: [centralnie u góry znak Polski Walczącej]: W TYM DOMU / W LATACH 1943-1945 / MIAŁA SIEDZIBĘ KONSPIRACYJNA / RADA POMOCY ŻYDOM „ŻEGOTA” / POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO, KTÓREJ WIELE TYSIĘCY ŻYDÓW / ZAWDZIĘCZA PRZEŻYCIE ZAGŁADY / ZA CENĘ ŻYCIA TYSIĘCY POLAKÓW // MUZEUM ARMII KRAJOWEJ / TOWARZYSTWO IM. J. PIŁSUDSKIEGO / A.D. 2005 / [w lewym dolnym rogu:] IN THE YEARS 1943-1945 / THIS BUILDING HOUSED / THE SECRET HEADQUARTES / OF THE CRACOVIAN [w prawym rogu:] inskrypcja po hebrajsku
Uwagi: „12 III [1943] Powstał w Krakowie Komitet Pomocy Żydom, który niebawem podporządkował się warszawskiej Radzie Głównej Pomocy Żydom i przybrał nazwę Rada Pomocy Żydom (RPŻ) lub «Żegota»”, Wroński, Kronika, s. 258; Komitet tworzyli: przewodniczący Stanisław Dobrowolski „Staniewski”, sekretarz Władysław Wójcicki, skarbnik Aniela Dobrowolska, członkowie Tadeusz Seweryn „Socha”, Jerzy Matus, Maria Hochberger Mariańska, Janusz Strzałecki (za: Wroński, op. cit., s. 259).
Bibliografia: T. Wroński, Kronika.
|
DO GÓRY ID: 12759 A:
|
|
2.
Tablica upamiętniająca działalność Organizacji Orła Białego
ul. Św. Krzyża 1
Autor inskrypcji: Stanisław Dąbrowa-Kostka
Inicjator: Stanisław Dąbrowa-Kostka, ZIW
Fundator: Rzemieślnicza Spółdzielnia „Technoplastyka” w Krakowie
Wymiary: 40 cm x 60 cm
Materiał: tablica: kamień barwy ciemnoszarej (sjenit); ćwieki mocujące: żelazo
Data odsłonięcia: 11 XI 1984
Inskrypcja: [centralnie u góry orzeł z emblematem Strzelca na tarczy Amazonek] W TYM DOMU / MIEŚCIŁA SIĘ / KOMENDA GŁÓWNA / ORGANIZACJI ORŁA BIAŁEGO / POWOŁANEJ 23 WRZEŚNIA 1939 R. / DO WALKI Z HITLEROWSKIM OKUPANTEM / W 45-TĄ ROCZNICĘ / // RZEMIEŚLNICZA S-NIA / „TECHNOPLASTYKA // ODDZIAŁ ZIW-PRL / KRAKÓW-ŚRÓDMIEŚCIE
Uwagi: tablica została umieszczona na kamienicy, w której mieściła się Komenda Główna Organizacji Orła Białego, dowodzonej przez , zakonspirowanego jako właściciel mieszczącego się w budynku składu węgla „Węgloblok”
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja, cz. II; Gąsiorowski, Kuler, s. 57; K. Pluta-Czachowski, Organizacja Orła Białego. Zarys genezy, organizacji i działalności, Warszawa 1987; Pomnik Czynu Zbrojnego, s. 17; Przewodnik, s. 357.
|
DO GÓRY ID: 12765 A:
|
|
3.
Tablica upamiętniająca działalność Rady Jedności Narodowej
ul. Skarbowa 2, fasada siedziby Teatru „Groteska”
Autor inskrypcji: Stanisław Dąbrowa-Kostka
Inicjator: Stanisław Dąbrowa-Kostka, dr Maria Żychowska
Fundator: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
Wymiary:
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 5 lipca 2005
Inskrypcja: [centralnie u góry: orzeł w koronie] DECYZJA ROZWIĄZANIA SIĘ RADY NIE OZNACZA KAPITULACJI NARODU / CELE, KTÓRE POSTAWIŁY SOBIE STRONNICTWA POLSKI WALCZĄCEJ / SĄ NADAL NIEZMIENIONE. WYRAŻAMY GŁĘBOKIE PRZEKONANIE, ŻE STRONNICTWA TE NIE USTANĄ W WALCE / AŻ ZREALIZOWANY ZOSTANIE ICH WSPÓLNY POSTULAT / PEŁNEJ SUWERENNOŚCI POLSKI / I ICH DĄŻENIE DO RZECZYWISTEJ DEMOKRACJI W PAŃSTWIE POLSKIM / I W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH... // 5 LIPCA 1945 ROKU W TYM BUDYNKU / POD PRZEWODNICTWEM JERZEGO BRAUNA „ROGOWSKIEGO” / ODBYŁO SIĘ POSIEDZENIE WŁADZ / POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO, / PODCZAS KTÓREGO PODJĘTA ZOSTAŁA DRAMATYCZNA DECYZJA / ROZWIĄZANIA RADY JEDNOŚCI NARODOWEJ / PAMIĘCI POLITYKÓW I ŻOŁNIERZY POLSKI PODZIEMNEJ / MIESZKAŃCY KRAKOWA / 2005 R. [u dołu, centralnie: znak Polski Walczącej na tarczy]
Uwagi: tablica odsłonięta w 60. rocznicę ustania działalności Rady Jedności Narodowej, poświęcona pamięci Polskiego Państwa Podziemnego.
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 273; Przewodnik, s. 359.
|
DO GÓRY ID: 12755 A:
4.
Tablica upamiętniająca mieszkanie Tadeusza Kantora
ul. Węgierska 10
Projekt graficzny: Zbigniew Prokop
Inicjator: Cricoteka
Fundator: Cricoteka
Wymiary:
Materiał: kamień
Data odsłonięcia: wrzesień 2006
Inskrypcja: w tym domu mieszkał w latach 1942-1945 / Tadeusz Kantor / twórca Teatru Cricot 2
Uwagi: w oficynie domu, na II piętrze, w latach 1942-1945 mieszkał Tadeusz Kantor, twórca podziemnego Teatru Niezależnego.
|
DO GÓRY ID: 12726 A:
5.
Tablica upamiętniająca podziemny Teatr Niezależny Tadeusza Kantora
ul. Szewska 21
Autor: Roman Siwulak
Inicjator: Cricoteka
Fundator: Cricoteka
Wymiary: 97 cm x 68 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 11 czerwca 1996
Inskrypcja [nad napisem relief przedstawiający scenę teatralną] Do teatru nie wchodzi się bezkarnie / Tadeusz Kantor 1944 // W tym domu, w mieszkaniu państwa Siedleckich w dniach / od 22 do 25 maja 1943 roku w czasie okupacji / hitlerowskiej / odbyły się konspiracyjne spektakle / „Balladyny” Tadeusza Kantora / wystąpili artyści Podziemnego Teatru Niezależnego Krystyna Zwolińska-Bandurowa, Tadeusz Brzozowski / Mieczysław Porębski, / Maria Proszkowska- / Krasicka, Franciszek Puget, Ewa Siedlecka, Marcin Siedlecki, / Marta Stebnicka, Jerzy Turowicz, Marcin Wentzel. // Cricoteka 1996
Bibliografia: K. Pleśniarowicz; T. Węcławowicz, Co się działo w kamienicy przy ulicy Szewskiej 21 na drugim piętrze w pokoju od ulicy, „Rezydencja” nr 2, zima 1996/1997.
|
DO GÓRY ID: 12725 A:
6.
Tablica upamiętniająca Polski Komitet Opiekuńczy Kraków-Miasto
ul. Kanonicza 18
Autor:
Inicjator: ZIW, Środowisko Byłych Więźniów Politycznych Obozów Koncentracyjnych, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce
Fundator:
Wymiary:
Materiał:
Data odsłonięcia: 16 stycznia 1984, obecnie (VIII 2007) zdemontowana
Inskrypcja: W DOMU TYM / W LATACH 1939-1945 / MIAŁ SIEDZIBĘ / POLSKI KOMITET OPIEKUŃCZY / KRAKÓW-MIASTO // PAMIĘCI DZIAŁACZY PATRONATU / KRAKOWSKIEGO / KTÓRZY RATOWALI WIĘŹNIÓW / W LATACH TERRORU OKUPANTA HITLEROWSKIEGO
Uwagi: tzw. Polski Komitet Opiekuńczy, tzw. Patronat Krakowski — sekcja PCK, opiekująca się więźniami rozpoczął działalność w październiku 1939 r; opiekował się więźniami, osadzonymi w Krakowie oraz w obozach, a także członkami ich rodzin. Na czele Patronatu stał najpierw prof. Zenon Klemensiewicz, po nim Maria Zazulowa.
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja, cz. I; Gąsiorowski, Kuler, s. 42; Kronika Krakowa, s. 347; Pomnik Czynu Zbrojnego, s. 16; Przewodnik, s. 357; T. Wroński, Kronika okupowanego Krakowa, s. 42.
|
DO GÓRY ID: 12758 A:
7.
Tablica upamiętniająca premierę „Powrotu Odysa”
ul. Grabowskiego 3, fasada kamienicy
Autor projektu graficznego: Zbigniew Prokop
Autor tekstu i układ: Cricoteka
Inicjator: Cricoteka
Fundator: Cricoteka
Wymiary:
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: grudzień 2004
Inskrypcja: W tym domu / w czerwcu 1944 roku / Tadeusz Kantor wystawił Powrót Odysa Stanisława Wyspiańskiego/ w wykonaniu artystów / podziemnego teatru Niezależnego
Uwagi: tablica odsłonięta w 60. rocznicę premiery Powrotu Odysa Stanisława Wyspiańskiego w Podziemnym Teatrze Niezależnym Tadeusza Kantora; odsłonięcia dokonały: Marta Stebnicka (grała w tym spektaklu rolę Telemaka) i Janina Kraupe (grała w wystawionej wcześniej Balladynie)
Bibliografia: (AN), „Dziennik Polski” 2004, 13 XII; KB, Na pamiątkę „Powrotu Odysa”, „Gazeta Wyborcza” 2004, 13 XII; Kronika Krakowa, s. 355; Powrót Odysa i Podziemny Teatr Niezależny Tadeusza Kantora 1942-1944, red. J. Chrobak, E. Kulka, T. Tomaszewski, wyd. Cricoteka, Kraków 2004; Teatr mój widzę ogromny.
|
DO GÓRY ID: 12724 A:
8.
Tablica upamiętniająca Stefana Kamińskiego, księgarza
ul. Karmelicka 29, fasada kamienicy
Autor:
Inicjator: Stowarzyszenie Księgarzy Polskich
Fundator: Stowarzyszenie Księgarzy Polskich
Wymiary: 40 cm x 60 cm
Materiał: kamień ciemnoszary (sjenit); ćwieki żelazo
Data odsłonięcia: maj 1986
Inskrypcja: w piwnicach tego domu / w latach 1942-1945 / w magazynach swej księgarni / Stefan Kamiński / 1907-1974 / zorganizował powielarnię i drukarnię / na potrzeby walki z hitlerowskim okupantem / Kraków maj 1986 / Stowarzyszenie Księgarzy Polskich
Uwagi: Stefan Kamiński, księgarz i antykwariusz, w okresie okupacji prowadził wydawnictwo, księgarnię i antykwariat, jednocześnie prowadził tajną drukarnię. Współpracowali z nim m.in. Zofia Kossak-Szczucka, Karol Irzykowski, Kazimierz Wyka, Czesław Miłosz.
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja, t. I; S. Kamiński, Drukarnie konspiracyjne — przyczynek do tajnych drukarni z czasów II wojny światowej, „Informator” SŻAK 1993 nr 6, 7; Kronika Krakowa, s. 345; Przewodnik, s. 357; Rożek, Przewodnik, s. 462.
|
DO GÓRY ID: 12728 A:
9.
Tablica upamiętniająca Szpital PCK polskich jeńców wojennych
ul. Skarbowa 2, fasada narożnej kamienicy
Autor: Jerzy Popławski
Inicjator: Antoni Fugiel
Fundator: Miasto Kraków
Wymiary: 92 cm x 80 cm
Materiał: tablica sjenit, emblemat i litery brąz
Data odsłonięcia: 3 września 1984
Inskrypcja: [centralnie u góry orzeł na tarczy Amazonek] W BUDYNKU TYM MIEŚCIŁ SIĘ / OD 1 IX 1939 DO 15 VIII 1940 / SZPITAL PCK — POLSKICH JEŃCÓW WOJENNYCH / TU Z ODNIESIONYCH RAN ZMARLI / BACZYŃSKI ADAM — POR. REZ. LAT 31 / BRONIEK STANISŁAW / SZER. LAT 26 / BROLL HENRYK POR. REZ. LAT 26 / GŁOWACZ JÓZEF — POR. REZ. LAT 28 / KACZOR JAN / UŁAN LAT 26 / KRASOWSKI FRANCISZEK — PLUT. REZ. LAT 40 / PIETRZAK FELIKS — KAPRAL LAT 27 / DR WARCHAŁOWSKI JÓZEF — POR. REZ. LAT 39 / WOJNOWSKI BOLESŁAW — KAPRAL REZ. LAT 30 / CZEŚĆ ICH PAMIĘCI / OJCZYZNO MOJA, GDY CIĘ MOGĘ WSPIERAĆ / NIE ŻAL MI CIERPIEĆ, NIE ŻAL MI UMIERAĆ / SPOŁECZEŃSTWO MIASTA KRAKOWA [do prawej] WRZESIEŃ 1984 R.
Uwagi: Inicjator tablicy, Antoni Fugiel, prezes Związku Inwalidów Wojennych Zarząd Wojewódzki w Krakowie, na łamach „Przekroju” rozpoczął akcję upamiętnienia cierpień żołnierzy Września 1939, która zakończyła się odsłonięciem tablicy pamiątkowej.
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja, cz. III; Encyklopedia Krakowa, s. 977; A. Fugiel, Byłem pacjentem szpitala PCK, „Przekrój” 1980, nr 1856; idem, Szpital PCK, „Przekrój” 1984, nr 2057; Gąsiorowski, Kuler, s. 177 „Przekrój” 1980 nr 1850; D. Skibniewska, Pomagali pacjentom szpitala PCK, „Przekrój” 1980, z 14 XII.
|
DO GÓRY ID: 12756 A:
10.
Tablica upamiętniająca szpital Powstańców Warszawskich
ul. Grzegórzecka 20
Autor:
Inicjator: Klub Powstańców Warszawy
Fundator:
Wymiary:
Materiał:
|
DO GÓRY ID: 12757 A:
11.
Tablica upamiętniająca Teatr Rapsodyczny
ul. Komorowskiego 7
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał: Data odsłonięcia:
Uwagi: stworzony przez Mieczysława Kotlarczyka, przy współpracy z Tadeuszem Kudlińskim teatr w latach 1941-1945 wystąpił z siedmioma premierami (Król Duch i Beniowski Słowackiego, Hymny Kasprowicza, Wieczór Wyspiańskiego, Wieczór Norwidowski, Pan Tadeusz Mickiewicza, Samuel Zborowski Słowackiego. W teatrze tym występowali m.in. Tadeusz Ostaszewski, Halina Królikiewicz, Danuta Michałowska, Krystyna Dębowska, Karol Wojtyła.
Bibliografia: Kronika Krakowa, s. 349; Rożek, Przewodnik, s. 473.
|
DO GÓRY ID: 12727 A:
|
|
|
|
