Problem uwikłania poszczególnych ludzi wykonujących zawody zaufania społecznego w śliskie kontakty bezpieką miała rozwiązać lustracja. Jednak mimo ciągnących się już od kilkunastu lat prób jej przeprowadzenia w takiej lub innej wersji nie udało się dokonać swoistego oczyszczenia życia zbiorowego, rozliczenia i ostatecznego zamknięcia rozdziału naszej historii pt. Egzystencja Polaków w zniewolonym kraju, wreszcie zerwania pępowiny łączącej nas PRLem. Jego zwolennikom brakowało zazwyczaj wystarczających sił, zręczności politycznej ale także rozsądku, który pozwoliłby na jej realizację. Dlatego też w życiu publicznym III Rzeczpospolitej nie nastąpiło trudne ale konieczne dla ładu moralnego poczucia sprawiedliwości rozliczenie z komunistyczną przeszłością w biografiach części dzisiejszych elit Najpierw przez długi czas przekonywano opinię publiczną, że zarówno w aspekcie prawnym jak i moralnym taki problem po prostu nie istnieje i wszelkie próby jego podejmowania są dalece niestosowne. Żadna z proponowanych procedur lustracyjnych nie warta była zatem poważnej dyskusji. Sprzyjały temu zresztą nieporadne próby działania podejmowane przez ówczesnych lustratorów. Stopniowo jednak to wyjściowe stanowisko przeważającej części opiniotwórczych liberalno-lewicowych elit zaczęło ulegać zmianie pod wpływem rosnącej wiedzy o samym problemie, jego skali, materialnych pozostałościach i konsekwencjach. Wówczas to pojawił się inny, acz równie mocno artykułowany pogląd, dopuszczający acz bardzo niechętnie lustrację, ale tylko „cywilizowaną”, przy czym równocześnie brakowało kryteriów owej formuły. Ponadto zaś niezmiennie uznawano, że pewne środowiska nie mogą podlegać lustracji realizowanej przez aparat państwowy, gdyż grupują przecież niejako z definicji wyłącznie osoby najwyższych standardach etycznych. A jeśli tak to trzeba im po prostu ufać i basta! Gdyby zaś przypadkiem pojawiły się jakieś problemy to zostaną one natychmiast rozwiązane własnymi siłami. Po kolejnych zawirowaniach z ustawą lustracyjną, która wprawdzie jest ale jakby jej nie było bo nie wiadomo jak ostatecznie ma działać, na placu boju pozostały już tylko z media oraz niewielkie grupy historyków, przeważnie młodych, którzy przy odczuwalnej dezaprobacie większości swoich środowisk, próbują odsłaniać kulisy PRLu., także pod kątem inwigilacji różnych środowisk, akademickich, dziennikarskich, artystycznych i in. przez bezpiekę. Ma to swoje konsekwencje. Oto przy okazji różnych posiedzeń naukowych, jak np. dużej konferencji organizowanej kilka miesięcy temu przez Muzeum Historii Polski ujawnia się symptomatyczny podział na „historyków” i „historyków IPN”. Bywa, że padające przy tej okazji słowa krytyki pod adresem tych drugich przypominają jako żywo słynną kwestię Bogusława Lindy: „Co ty k… wiesz o historii”. Zatem ostateczna rezygnacja z wypracowania jakiejś formuły rozliczenia z przeszłością, dla której punkt wyjścia mogła stanowić idea Komisji Prawdy i Pojednania, pozostawiła wielu ludzi samym sobie. Ci, którzy dali się uwikłać dziś skazani są na bierne oczekiwanie co też ogłoszą kolejne numery dzienników czy też poczytnych tygodników. A autorzy publikowanych tekstów starają się w takich wypadkach, czemu trudno się dziwić, czynić to zazwyczaj w najbardziej ekscytującej formie, w której każdy tzw. kontakt operacyjny staje się z reguły tajnym współpracownikiem.