Pamięć jest spoiwem każdej ludzkiej wspólnoty. Pamięć narodowa jest spoiwem narodu. Tak było, jest i tak będzie dopóki istnieć będzie ten szczególny rodzaj społeczności mający oparcie w ojczyźnie i zanurzony we własnej kulturze, dzięki której odróżnia się od innych narodów (Jan Paweł II, „Pamięć i tożsamość”). Ważnym składnikiem tej pamięci jest przeszłość, dzieje, losy wielu pokoleń składające się narodową historię, będącą fundamentem naszej tożsamości. Dlatego też jej pielęgnowanie jest nie tylko naszym obowiązkiem ale wręcz koniecznością, warunkiem dalszego zbiorowego istnienia. Ponieważ jest ona tak ważna to w niektórych okolicznościach trzeba jej bronić, walczyć o nią lub też ją prostować czy odkłamywać. Tak bywało zazwyczaj w czasach niewoli, których Historia nie szczędziła Polakom – zaborów, okupacji czy komunistycznego zniewolenia. Są pewne momenty czy sytuacje, w których ta pamięć jak by szczególnie domaga się naszej troski. Poświęcony jej został od wielu już lat jeden z miesięcy. To kwiecień Miesiąc Pamięci Narodowej. U jego narodzin legła podjęta wkrótce po zakończeniu II wojny światowej decyzja uczczenia tysięcy więźniów hitlerowskich obozów wyzwolonych przez aliantów właśnie w kwietniu 1945 r. W czasach PRL jeden dzień pamięci został rozciągnięty na cały miesiąc, w którym rokrocznie odbywały się różnego rodzaju imprezy i uroczystości, drukowano plakaty i książki, pokazywano filmy, porządkowano groby, urządzano spotkania z kombatantami mające na celu kształtowanie pożądanej z punktu widzenia komunistycznej władzy wersji pamięci. Główny nacisk kładziono tu, skądinąd słusznie, na aktywizowanie szkół i organizacji młodzieżowych. Przypominano takich a nie innych bohaterów, wydarzenia czy miejsca, które ugruntować miały oficjalną wersję najnowszej historii. Ta zaś służyć miała legitymizowaniu komunistycznych rządów. Całość zaś była programowana na najwyższym szczeblu i centralnie sterowana. Pamięć o prawdziwych bohaterach zepchnięta była do prywatności, kultywowana w rodzinach lub niewielkich grupkach, korzystających niekiedy z kościelnego azylu. Wyłom w tym przyniosła rewolucja „Solidarności”, której jednym z najważniejszych dokonań było przywracanie Polakom pamięci o własnej historii. Dziś jest inaczej. Mamy wolny kraj, swobodę wypowiedzi, powstało wiele nowych służących jej instytucji jak np. Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, ale czy chcemy z niej rzeczywiście korzystać dla kultywowania pamięci narodowej?. To prawda, że wiele zmieniło się na lepsze. Ale mocne jest nadal przekonanie charakterystyczne zwłaszcza dla ostatniej dekady minionego stulecia pierwszej i równocześnie pierwszej dekady III Rzeczpospolitej, że należy raczej wybierać świetlaną przyszłość niż nurzać się w mrokach niejednoznacznej przeszłości, której wspólną wersję należy najpierw wynegocjować. Dość często zdarza się też, że proponowane przez ludzi dobrej woli formy jej kultywowania nie zawsze są atrakcyjne czy nawet zrozumiałe dla ludzi młodych, a przecież to o nich właśnie chodzi. Duże znaczenie mają tu niezmiennie wypowiedzi artystyczne. Dlatego też dobrze się stało, że ubiegłoroczny miesiąc uświetniła premiera „Katynia”, tym bardziej, że od pewnego już czasu kwiecień przypomina nam przede wszystkim właśnie ten dramat polskich oficerów i ich rodzin. W tym roku oczekuje nas nie mniej ważna premiera filmu „Generał Nil”. Dzięki takim dokonaniom zyskujemy ważny instrument oddziaływania na wyobraźnię młodego człowieka. Byłoby jednak dobrze, gdyby ten czy inny jeszcze film, wystawa, lektura książki, czy chwila refleksji była jego własnym wyborem nie zaś realizacją obowiązku nałożonego przez szkolę. Jeśli uda nam się działać w takim właśnie duchu to narodowa pamięć żyć będzie także w pozostałych miesiącach tego roku i następnych lat.